| dc.description.abstract | Het beeld van het platteland heeft zich in Nederland vanaf de 19e eeuw ontwikkeld van een door kunstenaars geïdealiseerd en geïnspireerd landschap tot een geromantiseerde omgeving van een gebied met rust en ruimte en aardige, sociale en gemoedelijke bewoners nu. Kenmerkend voor de periode van 1880 tot 1940 is dat de ontwikkeling van de beeldvorming over ‘het buiten de stad gelegen land’ als cultuurlandschap een rol is gaan spelen bij de vorming van een regionaal en nationaal bewustzijn.
De schilders van de Haagse School schilderen in de periode 1833 - 1908 Nederlandse landschappen. Vanaf het jaar 1870 schilderen de landschapsschilders op een voor Nederland karakteristieke manier, vergelijkbaar met de landschapschilderkunst uit de Gouden Eeuw. De landschappen worden gezien als een reactie op het leven in de stad en de gevolgen van industrialisatie en moderniteit. In plaats van het vastleggen van feitelijke veranderingen in het landschap, als gevolg van de aanleg van spoorwegen, kanalen en andere infrastructurele werken, schilderen zij veelal onveranderde landschappen. Vanuit de biologie en taalwetenschappen worden in dezelfde tijd ontdekkingen gedaan die een grote invloed hebben op de sociale wetenschappen en het zelfbeeld van de mens. Levensgemeenschappen, waarbij het leefgebied en de verscheidenheid aan soorten in samenhang worden bestudeerd, krijgen de aandacht van opkomende disciplines en verenigingen. Het besef dat nieuwe kennisgebieden en samenwerkingsverbanden het mogelijk maken om het verzuilde denken op een nationaal niveau te doorbreken ontstaat in de laatste fase van de 19e eeuw.
De landschappelijke betekenis van het land buiten de stad wordt in de 20ste eeuw uitgebreid met de aandacht voor het leven en de cultuur op het platteland. Nationale eenheid in regionale verscheidenheid is het motto van het ‘Vaderlandsch Historisch Volksfeest’ gehouden in het jaar 1919 na afloop van de Eerste Wereldoorlog. De aandacht voor natuur en ‘monumenten van geschiedenis en kunst’ wordt uitgebreid met folklore en het levende element, arbeid, zeden en gewoonten in stad en land. Volkskundigen zien de levensgemeenschappen op het platteland als een vertegenwoordiging van een continue en authentieke Nederlandse volkscultuur en volksleven. Zowel de bedreiging van het landschap, de leefomgeving als de volkscultuur zorgt voor het ontstaan van een beschermingsbeweging die zich inzet voor de algehele schoonheid van het vaderland. Maatschappelijke ontwikkelingen in de eerste helft van de twintigste eeuw zorgen voor een veranderende oriëntatie op het landschap.
Naast monumenten voor het land en de natie ontstaat er in de 20ste eeuw vanuit de heemschutgedachte de behoefte om op te komen voor het meer alledaagse en het volkse. Bond Heemschut gaat zich onder andere bezighouden met de beleving van het landschap, getuige het werk van de commissies die worden opgericht, zoals de ‘Commissie Weg in het Landschap’ en ‘Het Dorp’. Personen in de beschermingsbeweging hebben tevens een rol binnen de overheid, die de ruimtelijke ontwikkeling stimuleert. Institutionalisering en een toenemende rol van de Staat maken het mogelijk hervormingen door te voeren, onder andere op het gebied van de inrichting van het land en de landbouw. Ontginningen en ruilverkavelingen dragen bij aan de ontwikkeling van woeste gronden en verbetering van bestaande landbouwgronden voornamelijk in de landgewesten van Nederland.
De verheerlijking van het platteland kan als cultureel en politiek ‘programma’ met recht opgevat worden als een gecultiveerd verlangen. | |
