Maken personages een examen leuker en begrijpelijker? De invloed van perspectiefkeuze in examenvragen op het tekstbegrip en de tekstwaardering van vmbo-bb-leerlingen

Abstract

Leerlingen in het middelbaar onderwijs maken aan het eind van hun opleiding centrale examens. Het doel van deze examens is om te toetsen of de leerlingen over de benodigde vakcompetenties beschikken van het te examineren vak. Het taalgebruik in de examens mag daarbij geen belemmering voor de leerling zijn. Het examen moet immers de kennis van de leerlingen over het onderwerp toetsen, niet hun leesvaardigheid. Een onnodig lastig geformuleerde vraag kan tot gevolg hebben dat de leerling de vraag niet of onvolledig kan beantwoorden. De aanwezigheid van bepaalde tekstkenmerken zou het tekstbegrip kunnen faciliteren, zoals de keuze van perspectief. Vmbo-bb-leerlingen zijn zwakke lezers en zij zouden vooral baat kunnen hebben bij deze assisterende tekstkenmerken, omdat zij sneller moeite ervaren bij de tekstverwerking dan leerlingen van hogere opleidingsniveaus. Om erachter te komen of perspectiefkeuze in examens invloed heeft op het tekstbegrip en de tekstwaardering van vmbo-bb-leerlingen, heb ik een experiment uitgevoerd. Ik heb drie versies van het examen economie uit 2010 gemaakt, (1) een examen met distantiërend perspectief, (2) een examen met identificerend perspectief en (3) een examen waarin zowel vragen in distantiërend als identificerend perspectief voorkwamen. 89 vmbo-bb-leerlingen hebben het examen gemaakt en na afloop waarderingsvragen beantwoord. Tekstbegrip werd gemeten aan de hand van de scores op de examenvragen. Uit het experiment blijkt dat leerlingen het identificerende examen meer waarderen dan het distantiërende en het 50/50-examen. Voor het tekstbegrip maakt het niet uit of een examen uit identificerende vragen, distantiërende vragen of zowel uit distantiërende als identificerende vragen bestaat. Mijn advies voor toetsdeskundigen is om bij het construeren van examens economie voor vmbo-bb consequent gebruik te maken van identificerende tekstkenmerken, omdat leerlingen een identificerend examen aangenamer vinden. Ondanks dat het examen economie overeenkomsten heeft met examens van andere vakken, is het niet zeker dat de resultaten uit dit onderzoek zich zullen herhalen. Het is daarom nodig om vervolgonderzoek uit te voeren naar de invloed van perspectiefkeuze bij andere examenvakken. Ook is vervolgonderzoek raadzaam naar de invloed van perspectiefkeuze in examens bij sterke lezers, omdat sterke lezers wellicht een andere voorkeur hebben in perspectiefkeuze. Sterke lezers zijn leerlingen uit de hoogste opleidingsniveaus van het middelbaar onderwijs.