"Ooh bedoelen ze dát?" Een onderzoek naar de leesbaarheid van het digitale vmbo-examen Biologie (2009)

Abstract

In dit artikel staat de leesbaarheid van vmbo-examens centraal. Om te onderzoeken welke factoren hierop van invloed zijn, wordt het digitale vmbo-examen Biologie uit 2009 geanalyseerd. Er wordt hiervoor gebruikt gemaakt van een bureauanalyse en een hardopdenkonderzoek. De bureauanalyse wordt uitgevoerd aan de hand van een model van Evers-Vermeul en Land (2010). Uit de resultaten van dit corpusonderzoek blijkt dat overbodige contextualiseringen en herhalingen nadelig zijn voor de leerlingen; een tekst moet een logische opbouw hebben en zoveel mogelijk globale en lokale samenhang vertonen. Daarnaast moet er sprake zijn van consequent taalgebruik en moet dit zo persoonlijk mogelijk zijn. Passieve vormen moeten dus voorkomen worden. Tenslotte geeft de literatuur ook aan dat fragmentatie in de lay-out nadelig is voor de leerlingen. Na deze bureauanalyse zijn 10 vmbo-leerlingen geraadpleegd voor een hardopdenkonderzoek. De resultaten van dit onderzoek komen voor een groot deel overeen met die van de bureauanalyse; leerlingen hadden moeite met herhalingen en overbodige contextualiseringen, en daarnaast hadden zij juist baat bij een logische opbouw en goede globale en lokale samenhang. Tenslotte leidt een consequente woordkeuze tot beter begrip, net als minder distantiërend taalgebruik. Wat echter verschilde van de bureauanalyse was een puntje betreffende de lay-out: fragmentatie. De bureauanalyse had voorspeld dat leerlingen hier moeite mee zouden hebben. De leerlingen gaven zelf echter aan hier geen problemen mee te hebben.

Tenslotte leidden deze resultaten tot een herziening van de examenvragen en tips voor het CvE. Een idee voor eventueel vervolgonderzoek zou zijn om meer in te gaan op het begrip van de leerlingen om op die manier nog meer te weten te komen over hun knelpunten.