Sportief verliezen of onsportief winnen - een kwalitatief onderzoek naar het denken over sportiviteit en respect in het voetbal binnen de KNVB

Abstract

Dit onderzoek geeft het contrast aan tussen hoe het voetbal bedoeld is (het hebben van plezier) en hoe het in de praktijk vaak wordt ervaren (het willen winnen). Voetbal is in feite maar een spelletje, maar vandaag de dag is het voetbal lang niet meer te betitelen als: zo maar 'een spelletje'.

Zowel sport in het algemeen als voetbal in het bijzonder kent vele krachten. De ruim 32.500 voetbalwedstrijden die wekelijks worden gespeeld hebben een groot aandeel in deze krachten. Sport en het voetbal staan midden in de samenleving. Desondanks kent de sport ook negatieve kanten. Zo ook het voetbal. Bijna vijfenveertig procent van de voetballers is meerdere malen in aanraking gekomen met onsportief of respectloos gedrag. Dit soort gedrag blijkt daarnaast ook vele malen meer in het voetbal voor te komen dan in andere sporten. De KNVB sluit echter niet haar ogen hiervoor en is zich bewust van de belangrijke taak die de organisatie heeft om sportiviteit en respect in het voetbal te bewaren en waar nodig te stimuleren. Eén van de doelen van de KNVB is dan ook: sportiviteit en respect in het totale voetbal. Sportiviteit en respect zijn echter begrippen die niet eenduidig zijn te beschrijven. Het is afhankelijk van de subjectieve wensen van de mens welke invulling er aan gegeven wordt. Daarnaast kunnen deze begrippen per sport verschillen en kan respect in een maatschappelijke context anders zijn dan in de sportcontext. Vandaar dat het doel was van dit onderzoek om er achter te komen welke betekenissen medewerkers van de KNVB geven aan sportiviteit en respect in het voetbal. Zowel het bestuderen van theoretische concepten als zestien interviews met KNVB- medewerkers hebben tot meer inzichten geleid in deze betekenissen.

Dit onderzoek laat zien dat het steeds groter wordende belang van de sportsector, de rol van het voetbal daarin en de toenemende druk op prestatie ervoor zorgt dat het voetbal steeds meer draait om winst. Verlies kan steeds minder gerelativeerd worden en de sportiviteit en het respect komt steeds meer in geding. Dit zorgt ervoor dat ondanks het voetbal volgens KNVB-medewerkers bedoeld is voor het hebben van plezier, er in de praktijk steeds vaker wordt gekozen voor onsportief winnen in plaats van sportief verliezen.

Daarnaast zijn er een aantal dilemma's zichtbaar geworden in het denken over sportiviteit en respect op het organisatorisch niveau van de KNVB. Deze dilemma's lijken niet bevorderend te zijn voor sportiviteit en respect in het voetbal. Zo weet men 'hoe het hoort' binnen het voetbal op sportief en respectvol gebied en wil men dit gedrag graag realiseren, maar blijkt het tot nu toe niet te lukken. Daarnaast blijkt ondanks het belang van sportiviteit en respect dat onsportief, respectloos gedrag en overtredingen onderdeel zijn van de voetbalcultuur en –ethiek. Een ander dilemma dat zichtbaar wordt is de verantwoordelijkheid voor het gedrag van de betrokkenen in het voetbal. Zo vinden de KNVB- medewerkers dat alle betrokkenen in het voetbal verantwoordelijk zijn voor hun eigen onsportieve en respectloze gedrag. Het belang dat KNVB- medewerkers echter hechten aan de scheidsrechters en aan een strenger en harde reactief beleid, lijkt deze verantwoordelijkheid naar de scheidsrechter toe te trekken waardoor dit de verantwoordelijkheid bij de spelers voor hun eigen gedrag lijkt te ontnemen.

Dit onderzoek naar de betekenissen van KNVB- medewerkers aan sportiviteit en respect in het voetbal, heeft laten zien welke (ethische) dilemma's spelen op organisatorisch niveau en wat de gevolgen zijn voor de organisatie van het voetbal op macro, meso en micro niveau.