| dc.description.abstract | In 2007 kregen Al Gore en het IPCC de Nobelprijs voor de Vrede voor hun waarschuwing voor klimaatverandering. Sindsdien werd klimaatverandering steeds meer als veiligheidsprobleem beschouwd. De Veiligheidsraad is bijeengekomen om zich over de veiligheidsaspecten van klimaatverandering te buigen en secretaris-generaal van de VN Ban Ki-Moon heeft de oorlog in Darfur toegeschreven aan de gevolgen van klimaatverandering. Politici baseren zich met betrekking tot klimaat en veiligheid op het neomalthusianisme. Deze stroming stelt dat schaarser wordende landbouwgronden en zoetwaterreservers in met name Afrika onvermijdelijk zullen leiden tot geweldadige conflicten. Daarnaast wordt verwacht dat zeespiegelstijging een massale klimaatmigratie vanuit laaggelegen delta’s zoals Bangladesh op gang zal brengen.
De realiteit ligt echter een stuk gecompliceerder. Het thema klimaatverandering als veiligheidsprobleem behelst drie verschillende velden. Deze zijn de natuurwetenschap, de sociale wetenschap en de politiek. Om te beginnen woedt de natuurwetenschap nog een enorme discussie over de omvang, toedracht en menselijke invloed op klimaatverandering. Zo wordt er regelmatig aangenomen dat er in de Sahel regio in Afrika verdroging en verwoestijning optreed, terwijl de Sahel juist patronen van toenemende regenval en vergroening vertoond.
Binnen de sociale wetenschap hebben onderzoekers empirisch aangetoond dat schaarste niet tot conflict leidt. Watertekorten leiden vaak juist tot samenwerking tussen staten. Daarbij hebben agrarische samenlevingen vaak een verrassende capaciteit om klimaatschommelingen, bijvoorbeeld door innovatie landbouw methoden, op te vangen. Alleen vanuit historisch onderzoek zijn er enige aanwijzingen dat klimaatverandering bijdraagt aan oorlogen en het ineenstorten van rijken. Wetenschappers durven daarom niet uit te sluiten dat in de toekomst klimaatverandering tot conflicten zal leiden, maar de aannames van het neomalthusianisme missen duidelijk empirische onderbouwing.
Politici volgen daarentegen, vooral in retoriek, wel het neomalthusianisme. Echter ook in beleidsstukken van de VS en het VK houdt men serieus rekening met de veiligheidsrisico's van klimaatverandering. Er blijkt een discrepantie te zitten tussen politiek en wetenschap. Deze discrepantie lijkt voort te komen uit opportunisme. Vanuit verschillende oogpunten kunnen politici baat hebben bij een koppeling van klimaat aan veiligheid. Een van de redenen kan zijn om daadwerkelijke oorzaken van een conflict te verdoezelen door een klimaatverandering als oorzaak aan te wijzen. Dit lijkt te zijn gebeurd met de oorlog in Darfur, dat hét voorbeeld van een klimaatconflict zou zijn, terwijl het zowel natuur- als sociaal-wetenschappelijk duidelijk is dat deze oorlog geen relatie kent met klimaatverandering.
Klimaatverandering als veiligheidsprobleem blijkt waardevol wetenschappelijk onderzoeksgebied, maar daarnaast een opportunistisch instrument voor politici. | |
