| dc.description.abstract | Dat de Tridentijnse Mis in 1971 voorgoed zou verdwijnen, was voor velen aanleiding om bij paus Paulus VI te protesteren. Zelfs zijn eigen trouwe kardinalen, zoals Alfredo Ottaviani en Antonio Bacci, kropen in de pen en schreven, ondanks zijn onfeilbaarheid, een open brief aan de heilige vader. Maar zij waren niet de enigen. Het protest werd niet alleen vanwege de theologische of liturgische waarde van de Mis gevoerd. In Engeland verzamelde de culturele elite zich, om voor het behoud van de oude Tridentijnse Mis te pleiten. Het is inmiddels duidelijk waarom nu juist in Engeland werd gepleit voor het behoud van de Tridentijnse Mis.
Allereerst is er de bijzondere waarde die de Latijnse Mis had voor de Engelsen, en dan met name de Tridentijnse variant, die zou worden afgeschaft. Nadat door de Reformatie de Mis was verboden, waren meerdere Engelse priesters en leken de marteldood gestorven. In 1970, kort voordat de petitie werd uitgevaardigd, werden veertig van deze martelaren door paus Paulus heilig verklaard. Zij waren gestorven om de Latijnse Mis te behouden, en door de afschaffing van de Tridentijnse Mis zou hun levenswerk en erfenis worden vernietigd. Een tweede reden voor de bijzondere band met de Tridentijnse Mis heeft eveneens te maken met de uitzonderlijke geschiedenis van de Rooms-katholieke Kerk in Engeland. Een langdurig en moeizaam proces van emancipatie werd voltooid, toen kardinaal Nicholas Wiseman de Tridentijnse Mis in Engeland invoerde.
Een andere reden voor het opkomen van een protestbeweging in Engeland ligt in het daar ontstane debat over de waarde van geschiedenis in de samenleving, het door mij benoemde proto-erfgoeddebat. Doordat sinds de jaren vijftig een hausse aan bouwwerken en voorwerpen voor vernietiging waren behouden, vanwege hun erfgoedwaarde, kwam een reactie op gang die zich deels afkeerde en deels de idealen van deze Preservation Mania toe-eigende. In de petitie wierpen de ondertekenaars zich op voor het behoud van een immaterieel erfgoed, dat ook behouden diende te worden. Immateriële zaken hadden net zoveel recht op behoud als de gebouwen waarin deze plaatsvonden:
If some senseless decree were to order the total or partial destruction of basilicas or cathedrals, then obviously it would be the educated – whatever their personal beliefs – who would rise up in horror to oppose such a possibility. Now the fact is that basilicas and cathedrals were built so as to celebrate a rite which, until a few months ago, constituted a living tradition.’
De Tridentijnse Mis was een immaterieel erfgoed van een uitzonderlijk soort, hetgeen vandaag de dag nog maar zelden wordt onderkend. Hiervoor is het een goede zaak om te spreken van een ‘immaterieel religieus erfgoed’, een soort erfgoed waar weinig tot geen aandacht is in het hele erfgoeddebat, en ons ook vandaag de dag op te werpen voor het behoud van dit bijzondere erfgoed.
Met de kennis, die is opgedaan in dit artikel, is nu, veertig jaar na dato, eindelijk een stuk opgehelderd over de totstandkoming van het Agatha Christie Indult, en de vraag waarom nu juist in Engeland een petitie werd opgesteld om de Tridentijnse Mis te behouden. | |
