En, wat vindt u daar nu van?

Abstract

Formuleringseffecten zijn veranderingen in de antwoorden die respondenten rapporteren bij het beantwoorden van een vraag, veroorzaakt door op het eerste gezicht onbelangrijke eigenschappen van bijvoorbeeld de antwoordschaal, vraagformulering of vraagvolgorde. In dit onderzoek heb ik formuleringseffecten voor contrastieve vragen willen verklaren. Aan de hand van een vragenlijst met 56 contrastieve stellingen heb ik gekeken of er sprake is van formuleringseffecten, en of de attitudesterkte van de respondent hier een verklaring voor zouden kunnen zijn. De aanname is dat mensen met een zwakke attitude zich meer laten beïnvloeden door een verschillende vraagformulering dan mensen met een sterkte attitude.

Van de 56 vragen trad er bij 11 vragen een formuleringseffect op. Dit is een erg gering resultaat. Daarnaast waren de formuleringseffecten niet constant. Ze traden in twee verschillende richtingen op en bleken daarnaast te worden beïnvloed door de plaats van het attitudeobject en de evaluatieve term in de stelling. Waar uit eerder onderzoek bleek dat formuleringseffecten veelvuldig optreden en generaliseerbaar zijn, heb ik dit met dit onderzoek niet kunnen bevestigen. De attitudesterkte van de respondent is slechts voor één formuleringseffect een verklaring. Van de vijf interacties tussen de attitudesterkte van de respondent en zijn antwoorden op de contrastieve vragen, trad er slechts één dergelijke interactie op bij een vraag waar ook daadwerkelijk sprake was van een formuleringseffect. De mate waarin de respondent zeker is over zijn antwoorden of betrokken is bij het onderwerp, heeft dus geen eenduidige invloed op zijn antwoordgedrag en is geen verklaring voor het optreden van formuleringseffecten.

Daarnaast diende dit onderzoek ter exploratie voor het promotieonderzoek van Naomi. Zij wil het optreden van formuleringseffecten verklaren aan de hand van het verwerkingsproces van attitudevragen. Door het registreren van de oogbewegingen van de respondenten, kan het verwerkingsproces van attitudevragen worden gereconstrueerd. Hiervoor moest een tweede manipulatie van de stellingen worden doorgevoerd. Het betreft de variatie van de plaats van de twee belangrijkste elementen uit de stelling: het attitudeobject en de evaluatieve term. Het doel van dit explorerende onderzoek was om zeker te stellen dat deze manipulatie geen ongewenst hoofdeffect heeft op het antwoordgedrag van de respondenten. Er traden slechts vier hoofdeffecten op, in twee verschillende richtingen. Uit deze minimale en inconsistente resultaten heb ik kunnen concluderen dat deze manipulatie inderdaad geen werkelijke invloed heeft op het antwoordgedrag van de respondenten en dus zonder consequenties kan worden doorgevoerd in het promotieonderzoek.