Er was eens… Onderzoek naar de veronderstelde leesbevorderende werking van het vertellen van verhalen aan en door kinderen

Abstract

Verhalen spelen al eeuwenlang een belangrijke rol in het leven van mensen. Het vertellen van verhalen zorgt ervoor dat we de wereld om ons heen kunnen begrijpen en structureren, maar ook dat we onze ervaringen weer kunnen delen met anderen, doordat we ze gieten in de vorm van een verhaal. Ook bij de ontwikkeling van het kind spelen verhalen een grote rol. Uit diverse onderzoeken blijkt dat de emotionele en sociale ontwikkeling van kinderen baat heeft bij het vertellen en voorlezen van verhalen (Riley & Burrell 2007: 181). Door kinderen al op jonge leeftijd in aanraking te laten komen met boeken en lezen, ontwaakt er een interesse in lezen en (voor)lezen. Kinderen hebben daardoor op latere leeftijd vaak minder moeite met lezen en leren over het algemeen sneller en makkelijker. Het lezen en voorlezen van verhalen krijgt veel aandacht in het (basis)onderwijs. Het vertellen van verhalen is minder gebruikelijk op de basisschool, maar deze discipline is wel meer en meer in opkomst en ook in de samenleving zelf spelen verhalen een steeds grotere rol. Het lijkt er dus op dat ‘het vertellen van verhalen’ bezig is aan een heropleving. Uit het groeiend aantal subsidieaanvragen dat Stichting Lezen binnenkrijgt, blijkt ook dat verhalenvertellers steeds actiever bezig zijn in het (lees)onderwijs op de basisschool. Steeds meer vertellers zetten schoolprojecten voor de basisschool op waarbij het vertellen van verhalen ingezet wordt als didactisch middel om bijvoorbeeld het lezen en de taalontwikkeling te stimuleren. Gedegen onderzoek naar deze vermeende positieve effecten van het vertellen aan en door kinderen ontbreekt helaas nog. Er zijn veel artikelen te vinden waarin men lovend spreekt over de positieve effecten van vertellen, maar deze hebben zelden een wetenschappelijke basis. Om die reden zal ik in opdracht van Stichting Lezen inventariseren welke wetenschappelijke publicaties er bestaan over het vertellen van verhalen aan en door kinderen en wat de huidige status van het vertellen in Nederland is. Daarnaast zal ik ook uitvoerig stilstaan bij de verschillen, maar ook de mogelijke overeenkomsten, tussen vertellen en voorlezen. In deze scriptie zal blijken dat dit twee totaal verschillende disciplines zijn, maar dat bepaalde vertel- voorleesvormen raakvlakken met elkaar hebben. Tot slot zal ik proberen een antwoord te geven op de belangrijkste vraag van deze scriptie: In hoeverre is de verwachte leesbevorderende werking van het vertellen van verhalen aan en door kinderen gerechtvaardigd?

Het onderzoek dat beschreven wordt in deze scriptie is exploratief van aard en heeft als doel te inventariseren wat de huidige status van het vertellen is in Nederland. Het onderzoek richt zich zowel op de praktijk als de theorie; het praktische gedeelte zal bestaan uit een inventarisatie van de vertelprojecten en –onderzoeken in Nederland. Er zal gekeken worden naar lopende vertelprojecten en naar ervaringen van zowel docenten als vertellers met deze didactische toepassing van vertellen. Het theoretische gedeelte zal bestaan uit een literatuurstudie, waarbij er gekeken zal worden naar de effecten van vertellingen op kinderen. Omdat het vertellen nauw samenhangt met het voorlezen zal ook hier ruimschoots aandacht aan worden besteed. Centraal zal hierbij de vraag staan wat het verschil is tussen vertellen en voorlezen, en waar de eventuele raakvlakken zitten.