Meneer Rubens, uw paspoort alstublieft: Hoe de nationaliteit van Peter Paul Rubens en zijn omgeving in een museale context neergezet wordt tussen 1980 en 2020 – en waarom Rubens geclaimd wordt als bron van lokale en nationale trots.

Abstract

Peter Paul Rubens wordt al sinds het ontstaan van het Koninkrijk België ingezet als bron van nationale trots. In dit onderzoek wordt gekeken hoe de nationale identiteit die aan Rubens wordt toegeschreven in een museale context is veranderd tussen 1980 en 2020 en waarom hij geclaimd wordt als bron van trots, op lokaal en nationaal niveau. Rubens dient hierbij als voorbeeld voor hoe hoge kunst ingezet kan worden bij de constructie van een identiteit. Dit wordt gedaan aan de hand een discours analyse van tentoonstellingscatalogi van Antwerpse musea. In de studie naar nationalisme is sinds de negentiende eeuw veel veranderd. Hedendaags nationalisme is heel anders dan negentiende-eeuws nationalisme. In een geglobaliseerde wereld is de natiestaat niet meer vanzelfsprekend het eindproduct van nationalisme. In België is sinds 1830 een Vlaamse natie ontstaan. De Vlaamse natie richtte zich eerst alleen op taalpolitiek. Nu is België opgedeeld in een federaal systeem en heeft Vlaanderen een eigen overheid. In Antwerpse musea worden nog vaak tentoonstellingen over Rubens en zijn tijd gemaakt. In de jaren 80 is er nog niet veel nadruk op identiteit, er wordt voornamelijk ingegaan op Rubens kwaliteiten als kunstenaar. Er komt meer nadruk op identiteit te liggen. Dit is vooral een nadruk op lokale identiteit. Rubens wordt steeds meer vereenzelvigd met de stad Antwerpen. De opbloei van de stad liep grotendeels samen met de carrière van Rubens. Hij werd de belangrijkste schilder van de contrareformatie en voorzag de Antwerpse kerken na de Beeldenstorm weer van schilderijen. Zijn succes wordt gelijk gesteld met het succes van de stad. Dit onderzoek kan geen brede uitspraken doen over Vlaams nationalisme. In België wordt door historici veel onderzoek gedaan naar Vlaams nationalisme. Hopelijk kan dit onderzoek dienen als een voorbeeld voor hoe hoge kunst gebruikt kan worden om een lokale of nationale identiteit kan construeren.