Humor door tranen heen: over de relatie tussen humor en doodsattitudes in de palliatieve zorg

Abstract

Uit verschillende onderzoeken is reeds gebleken dat humor een belangrijke rol speelt in de palliatieve zorg. Verpleegkundigen, verzorgers en vrijwilligers die in deze sector werken blijken minder angst voor de dood te hebben dan hun collega’s in zorginstellingen waar men juist gericht is op het beter maken van mensen. Het onderhavige onderzoek heeft zich gericht op de rol die verschillende aspecten van humor spelen in de manier waarop palliatieve hulpverleners kijken naar de dood. Gebruik is gemaakt van de HSQ-NL en de HCL-NL om humorstijlen en humortoepassing en –ervaring te meten en van de DAP-R, die doodsattitudes meet. Vragenlijsten zijn ingevuld door 77 verpleegkundigen, verzorgers en vrijwilligers in de leeftijd van 23 tot 68 jaar (M = 49,9, SD = 10,2) werkzaam in de palliatieve zorg. Daarnaast hebben drie participanten een kort interview gegeven als aanvulling op de kwantitatieve data. Uit de resultaten blijkt dat er een verband bestaat tussen het hebben van een agressieve en een zelfdestructieve humorstijl en de mate van angst voor de dood. Daarnaast zijn humorproductie en humoristische coping gerelateerd aan doodsangst, waarbij tevens blijkt dat wanneer men minder angst voor de dood ervaart, men tevens minder geneigd is om humor te gebruiken. Ten slotte zijn er een aantal mediatie-effecten gevonden voor humorstijlen. Het effect van humoristische coping op doodsangst wordt vergroot door een agressieve en een zelfdestructieve en verkleind door een zelfbevestigende humorstijl. Het effect van humorproductie op doodsangst wordt eveneens verkleind wanneer men een zelfbevestigende humorstijl heeft. Humor speelt een belangrijke rol voor zowel mensen die werken in de palliatieve zorg, als de patiënten en hun familie vanwege de relativerende en verbindende functies die het heeft.