Van Partij tot Persona: Personalisering en de transformatie van politieke representatie in sociaal- en christendemocratische campagnes middels de Zendtijd voor Politieke Partijen (1962-2002)

Abstract

Deze scriptie onderzoekt hoe mediatisering – in het bijzonder via personalisering van televisiecampagnes – bijdroeg aan een transformatie van de politieke representatie bij de traditionele volkspartijen van sociaaldemocratische en christendemocratische signatuur tussen 1962 en 2002. Waar historici als Pepijn Corduwener en Martin Conway spreken van een val van deze partijen en de nadruk leggen op bestuurlijke verantwoordelijkheid en maatschappelijke individualisering, richt deze studie zich op de rol van veranderende politieke communicatie via televisie. Aan de hand van kwalitatieve analyses van uitzendingen in de Zendtijd voor Politieke Partijen wordt aangetoond hoe partijen zelf actief bijdroegen aan de verschuiving van volkspartijen met collectieve representatie naar een toeschouwersdemocratie, waarin politici als individuen centraal staan. De analyse hanteert daarbij de criteria zichtbaarheid, authenticiteit en simpliciteit. De scriptie laat in drie periodes (1962–1972, 1972–1986, 1986–2002) zien hoe partijen zich steeds intensiever organiseerden rondom herkenbare, authentieke lijsttrekkers. Het politieke kapitaal verschoof van ideologische identiteit naar het charisma van de partijleider, met als doel vertrouwen te wekken bij de passieve televisiekijker. Een comparatieve studie van PvdA en KVP/CDA toont aan dat dit proces bij beide partijen grotendeels parallel is verlopen. Deze verschuiving betekende geen democratisch verval, maar een transformatie, inherent aan een experimenterende democratie die zich aanpast aan de eisen van een belangrijk communicatiemedium van de 20e eeuw. Daarmee draagt deze scriptie bij aan het historisch inzicht in de mediageschiedenis van de Nederlandse politiek en veranderende stijlen van politieke representatie in moderne democratieën.