Transformatie van het Museum: Dekolonisatie van zelfspelende mechanische muziekinstrumenten

Abstract

Museum Speelklok in Utrecht beheert een omvangrijke collectie zelfspelende mechanische muziekinstrumenten. Hoewel het museum erkent dat wetenschappers uit de ‘Arabisch-Islamitische renaissance’ een belangrijke bijdrage leverden aan de ontwikkeling van deze instrumenten, is deze invloed in de huidige presentatie onderbelicht. In aanloop naar de tentoonstelling Huis der Wijsheid (بیت‌الحکمه) werkt Museum Speelklok aan het reconstrueren van twee zelfspelende mechanische muziekinstrumenten uit Perzië, waarvan geen originele exemplaren meer bestaan. Deze reconstructies worden gemaakt op basis van zogenoemde ‘working models’: functionerende replica’s die inzicht geven in de werking en het ontwerp van de instrumenten. Door deze ‘working models’ te realiseren, ontstaat de mogelijkheid om te onderzoeken hoe musea in een dekoloniale context omgaan met het opnieuw tot leven brengen van erfgoedobjecten en hoe Eurocentrische perspectieven invloed hebben op deze instrumenten.

Dit biedt een concrete casus om kritisch te reflecteren op de manier waarop museale instellingen ‘moeilijk erfgoed’ benaderen en hoe dekolonisatie in de praktijk kan worden vormgegeven binnen musea. Hierbij wordt een (maga)zine ontwikkeld voor Museum Speelklok als publieksproduct én casus, waarmee wordt verkend hoe verschillende methoden voor dekolonisatie geïntegreerd kunnen worden in musea. Het onderzoek is ingebed in eigentijdse debatten over dekolonisatie van musea en sluit aan bij theoretische kaders uit critical museum studies en muziekarcheologie. Close reading en interviews vormen de kern van de methodologie, met als doel inzicht te krijgen in de werking van koloniale narratieven en het zichtbaar maken van gemarginaliseerde perspectieven.

Het onderzoek toont aan dat dekolonisatie binnen museale context vraagt om een kritische herziening van representaties, actieve betrokkenheid van diverse stemmen en het herinterpreteren van objecten binnen hun bredere sociaal-culturele context. Daarmee levert het onderzoek een bijdrage aan het wetenschappelijke debat over dekolonisatie van erfgoedinstellingen en biedt het praktische aanbevelingen voor musea die streven naar een inclusieve representatie van hun collecties.