Een vergeten landschapschilder belicht: De ontwikkeling van Christiaan Immerzeel (1808-1886).

Abstract

Deze biografische casestudy richt zich op de landschapschilder Christiaan Immerzeel (1808-1886), een in zijn eigen tijd gewaardeerd maar inmiddels vergeten kunstenaar. In een reconstructie van zijn carrière staat de volgende hoofdvraag centraal: In hoeverre zijn er verschillen waarneembaar tussen Immerzeels Haarlemse (1842-1852) en Gelderse periode (1852-1870), betreffende de factoren geografische omgeving, contemporaine kunstwaardering en sociaal netwerk? Bij de factor geografische omgeving wordt er gekeken naar Immerzeels stilistische ontwikkeling en landschapsweergave. Hierbij worden op basis van herkenningspunten enkele landschappen geïdentificeerd om de mate van natuurgetrouwe registratie te bestuderen. Ook zijn geografische keuzes worden vanuit persoonlijk en artistiek oogpunt belicht. Betreffende de factor contemporaine kunstwaardering wordt door archiefonderzoek zijn tentoonstellingsaanwezigheid, de bijbehorende mediabeeldvorming en zijn marktpositie vastgesteld. Voor het onderzoek naar het sociaal netwerk van Immerzeel is aan de hand van zijn correspondentie een Historische Sociaal Netwerkanalyse uitgevoerd waarbij gekeken is naar zijn connecties met het kunstenaarsverenigingsleven, de verzamelaars, kunstcritici en -handelaren. De onderzoeksresultaten tonen aan dat Immerzeel al in Haarlem een meer natuurgetrouwe stijl vindt die hij voortzet in Gelderland. Toch blijft de voorstelling deels geïdealiseerd en roept het romantisch sentiment op. Immerzeel blijkt vanuit sociaaleconomisch perspectief tot de duurdere en meest aangekochte eigentijdse kunstenaars te behoren. De HSNA toonde aan dat Immerzeel een marktstrateeg was die actief werkte aan zijn status via netwerken en beeldvorming. In Haarlem lijkt hij daar bewust in te investeren, waarna hij er in Gelderland van profiteert. Als kunstenaar wist hij met meerdere standen in de samenleving in contact te staan, wat hem een brede groep aan kopers opleverde die verder reikte dan de lokale verzamelaars. Concluderend bestaat tussen Immerzeels Haarlemse en Gelderse periode een duidelijk verschil in geografische context, tentoonstellingsdeelname en zijn invloed tot statusverwerving, maar ook overeenkomsten zoals zijn schilderstijl en zijn netwerkstrategie door het kunstenaarsverenigingsleven.