Putto, cupido of cherubijn: typen putti in de Franse, religieuze rococo

Abstract

Putto is de term voor het motief van een naakte baby, die doorgaans vleugels heeft. Putti zijn eeuwenlang zeer geliefd geweest in verschillende kunststromingen en -genres. Van oorsprong is het motief te vinden in de klassieke oudheid, het raakte in onbruik gedurende de middeleeuwen en werd herontdekt in de renaissance. Vanaf de renaissance nam de populariteit van het motief sterk toe. Bij deze heropleving kreeg het motief een christelijke betekenis en raakte het verbonden met engelen. In de Franse rococo waren putti alom aanwezig, zowel in kunst- als decorobjecten. In religieuze kunstwerken is een opvallend verschil waar te nemen in hoe putti werden afgebeeld: ze kwamen voor als gewoon kind of een kind met vleugels, maar ook als kinderhoofd op vleugels zonder lichaam. Deze scriptie heeft als doel te achterhalen welke factoren een rol speelden in het afbeelden van putti in deze verschillende verschijningsvormen. Er is onderzocht of de verschillende typen ook andere functies en betekenissen hebben in een kunstwerk. In de literatuur is lange tijd weinig aandacht geweest voor de religieuze dimensie van de rococo, pas recentelijk belichtten publicaties deze invalshoek. Deze scriptie haakt aan bij de toenemende literatuur over de religieuze rococo en legt verbanden tussen verscheidene aspecten van een eeuwenoud en geliefd motief. De onderzoeksvraag luidt: welke aspecten zijn te onderscheiden die bepalend zijn geweest voor de verbeelding van verschillende typen putti in de religieuze schilderkunst van de Franse rococo? De methodologie van deze scriptie bestaat uit een combinatie van iconografisch en literatuuronderzoek. Een belangrijk concept voor dit onderzoek is de achttiende-eeuwse, veranderende godsdienstbeleving, happy Christianity genoemd. Allereerst wordt een typologie gemaakt van de verschillende typen putti en hun uiterlijke kenmerken. Daarna volgt een beschrijving van het ontstaan en de ontwikkeling van het motief. Tot slot is onderzocht welke artistieke, sociaal-culturele en religieuze factoren van belang zijn geweest voor de verbeelding van putti in de Franse rococo. Met de inzichten opgedaan in dit onderzoek wordt geconcludeerd dat de verbeelding van putti in de Franse, religieuze rococoschilderkunst is gevormd enerzijds door de ontwikkeling van het motief waarmee het een christelijke betekenis kreeg en anderzijds door het specifieke maatschappelijke karakter van de religieuze rococo.