De wereld in het klein: Het menselijk lichaam als microkosmos in de flapjesprenten van Catoptrum microcosmicum

Abstract

In 1619 werd in Augsburg het boek Catoptrum microcosmicum suis aere incisis visionibus splendens cum historia, & pinace, de novo prodit (Catoptrum microcosmicum), geschreven door Johann Remmelin gepubliceerd. Het boek bestond uit drie flapjesprenten waarop de anatomie van het menselijk lichaam afgebeeld werd en tekst die de afgebeelde lichaamsdelen beschreef. De vertaling van Catoptrum microcosmicum is spiegel van de microkosmos. Er wordt dus sterk geïmpliceerd naar het idee van het menselijk lichaam als microkosmos. Dit was een populair idee in de tijd waarin Catoptrum microcosmicum gepubliceerd werd. Er is echter nog nooit onderzocht op welke manier het idee van het menselijk lichaam als microkosmos in de prenten weerspiegeld wordt. In dit onderzoek wordt het volgende onderzocht: “Op welke manier weerspiegelen de drie flapjesprenten uit Catoptrum microcosmicum het idee van het menselijk lichaam als microkosmos?” Deze vraag zal beantwoordt worden in drie hoofdstukken aan de hand van drie deelvragen. In het eerste hoofdstuk wordt de ontwikkeling anatomische (flapjes)afbeeldingen onderzocht. Er wordt bekeken op welke manier de flapjesprenten uit Catoptrum microcosmicum aansluiten bij andere anatomische (flapjes)afbeeldingen en of de belangrijke medische opvattingen uit de tijd van Catoptrum microcosmicum terug te vinden zijn in de tekst. In het tweede hoofdstuk is de functie van de flapjesprenten uit Catoptrum microcosmicum onderzocht. Er is bekeken wat er vernomen kan worden van de flapjesprenten. Aan de hand van theorie over gebruikers van Andrea Carlino is onderzocht wie de bedoelde gebruikers van Catoptrum microcosmicum waren. In het derde hoofdstuk staan de opvattingen over de micro- en macrokosmos centraal. Er wordt onderzocht op welke manier er gedacht werd over het menselijk lichaam als microkosmos in het algemeen en op welke manier Remmelin het menselijk lichaam als micro- en macrokosmos beschouwde. In de conclusie van het onderzoek is duidelijk dat de flapjesprenten in Catoptrum microcosmicum anders zijn ten opzichte van andere anatomische flapjesprenten. Het zal duidelijk worden dat de flapjesprenten bedoeld waren als geheugensteuntjes voor studenten geneeskunde. De flapjesafbeeldingen simuleerden ontledingen. Door de flapjes om te slaan en het ontleden te simuleren, konden de studenten zich op een actieve wijze herinneren wat ze hadden gezien tijdens ontledingen. In de prenten wordt op verschillende manieren het idee van het menselijk lichaam als microkosmos weerspiegeld. Daarbij zal duidelijk worden dat de flapjesprenten zelf ook het idee van het menselijk lichaam als microkosmos weerspiegelen.