Waardengedreven digitalisering: een kwalitatief onderzoek naar de rol van publieke waardenstrategieën bij het innoveren van de digitale overheid.

Abstract

Vanuit de politiek is een duidelijke opdracht gegeven om de kansen en mogelijkheden van digitalisering te benutten. Door zogenoemd waardengedreven te digitaliseren kan op basis van publieke waarden een evenwichtige toepassing van digitale systemen gevonden worden. Uit de theorie blijkt echter dat tijdens dergelijke digitaliseringsprocessen publieke waardenconflicten op kunnen treden. De kwaliteit van een innovatie staat of valt met het omgaan met deze conflicten.

Het doel van dit onderzoek is om de betekenis van waardengedreven digitalisering zowel theoretisch als in de praktijk te exploreren, de rol van publieke waardenconflicten te onderzoeken en het begrip verder te conceptualiseren om zo een steviger fundament te leggen onder deze relatief nieuwe begrippen. De onderzoeksvraag luidt: Hoe kan de overheid waardengedreven digitaliseren en op welke manier spelen verschillende strategieën voor het omgaan met publieke waardenconflicten daar een rol in?

Vanuit de wetenschappelijke literatuur is een conceptueel model van waardengedreven digitaliseren en de rol van de strategieën gedefinieerd. Waardengedreven digitaliseren definieert zich door het inventariseren van publieke waarden, het in kaart brengen van publieke waardenconflicten en het verantwoorden van het omgaan met deze conflicten. Ook kunnen drie publieke waardenstrategieën worden toegepast: de ontwijkende, compromissen en lerende strategie. Dit conceptueel model is door middel van semi-gestructureerde interviews getoetst in de praktijk.

Uit de onderzoeksresultaten blijkt dat de ontwijkende strategie niet past bij waardengedreven digitaliseren omdat er geen sprake is van waardengedrevenheid. De toepassing van de compromissen strategie roept, ondanks dat hier weldegelijk betere verantwoording wordt afgelegd, veel frustratie op bij de respondenten. Uit de onderzoeksresultaten blijkt dat de respondenten het meest te spreken zijn over de toepassing van de lerende strategie ondanks dat deze strategie veel tijd en menskracht kost om deze gedegen toe te passen.

Tot slot komt uit dit onderzoek een nieuw conceptueel model voort waar proactieve en reactieve vormen van waardengedreven digitalisering worden gedefinieerd die zijn gebaseerd op de lerende en compromissen strategie. Ook is het waardencomplex dat binnen publieke organisatie aanwezig is, als belangrijke context toegevoegd en is de verantwoording gespecificeerd naar verantwoording aan eindgebruikers.