Wees een (historische) zelf! Een explorerend onderzoek naar een didactische vertaling van subjectificatie en goed onderwijs volgens Gert Biesta naar geschiedenisonderwijs

Abstract

In deze masterscriptie is een explorerend ontwerponderzoek uitgevoerd dat zich richtte op het praktisch en concreet maken van de theorie rond subjectificatie en ‘goed onderwijs’ volgens Gert Biesta binnen het vak geschiedenis in het Nederlandse voortgezet onderwijs. De taal die Biesta in zijn werk gebruikt om die functie te beschrijven, wordt als abstract en niet praktisch ervaren. Dat kan docenten weerhouden en belemmeren om Biesta’s theorie in de praktijk te brengen. Terwijl zijn theorie in het Nederlandse onderwijs wel goed wordt ontvangen. Daarnaast kent de bestaande didactische literatuur voor het vak geschiedenis nog weinig handvatten voor het didactiseren van subjectificatie. Dit onderzoek wil bijdragen aan het dichten van dat gat. Dat is gedaan door het beantwoorden van de volgende onderzoeksvraag: Wat zijn kenmerken van een toelichting op subjectificatie en goed onderwijs volgens Gert Biesta en een voorbeeld van een lesontwerp voor een geschiedenisles met de bedoeling om ruimte te maken voor subjectificatie in een vwo bovenbouwklas in Nederland? Om deze vraag te beantwoorden zijn vanuit de theorie ontwerpprincipes geformuleerd die hebben geleid tot een eerste ontwerp van de toelichting en de keuze voor een bestaand lesontwerp. In de les worden leerlingen gevraagd zich in te leven in een adviescommissie van de politie in Düsseldorf in 1949 en zich te buigen over de sollicitatie van een voormalig politiecommandant van het Nazi-regime. De evaluatie van de toelichting diende zowel het aanscherpen van ontwerpprincipes als het theoretische startpunt voor een walkthrough waarin met respondenten werd gevraagd naar verwachte mogelijkheden en belemmeringen voor subjectificatie in het lesontwerp. Het onderzoek heeft ontwerpprincipes voor de toelichting en suggesties voor herontwerp van de les opgeleverd. Uit het evalueren van de toelichting blijkt dat docenten praktische taal, voorbeelden en visualisaties kunnen gebruiken om de theorie rond subjectificatie te begrijpen en toe te passen. Een toelichting moet in het bijzonder aandacht besteden aan het onderscheid en de relatie tussen socialisatie en subjectificatie. Verder blijkt uit de walkthrough dat de verwachting is dat de ruimte voor subjectificatie in een les over de Holocaust beperkt is. In de opzet van het lesontwerp, waarin leerlingen een rol spelen in een historische morele casus, worden wel veelbelovende mogelijkheden gezien. Uit dit onderzoek blijkt dat docenten zorgvuldig moeten afwegen hoe de vaardigheden die nodig zijn om een historische casus te benaderen, zoals contextualiseren en historische inleving in functie kunnen staan van subjectificatie. De praktische toelichting die dit onderzoek heeft voortgebracht kan hen daarbij helpen.