'Ik ben schilder, help mij'; Realisme in het vroege werk van H.W. Mesdag

Abstract

Deze scriptie is het resultaat van een onderzoek naar de wijze waarop de realistische kunstopvatting van Haagse School-landschapschilder Hendrik Willem Mesdag zich gevormd heeft tijdens zijn leertijd. Deze vond plaats van 1866 tot 1869 in Oosterbeek en Brussel. Hij maakte toen nog niet de bekende strand- en zeegezichten maar studies van het interieur van zijn woning of van de aangrenzende straat en tuin en een enkel boerenlandschap. Eerder hebben Saskia de Bodt (1981, 1995) en Hanna Pennock (1996) over dit onderwerp gepubliceerd. Ze verschillen van mening wie van zijn beide leermeesters, Willem Roelofs of Lourens Alma Tadema, de meeste invloed heeft gehad op zijn artistieke ontwikkeling. Het ontbreken van eenduidigheid is de aanleiding tot dit onderzoek geweest. Hierbij is gekeken naar de brieven van Mesdag, Roelofs en Alma Tadema, de geschriften van de Brusselse kunstenaarsvereniging Société Libre, waar Mesdag lid van was, en de contemporaine kunstkritiek over zijn werk. Aanvullend is een aantal werken van Mesdag formeel geanalyseerd. De focus ligt daarbij op die in de collectie van het Museum Panorama Mesdag dat het grootste aantal vroege schilderijen van Mesdag bezit. Op basis van dit onderzoek kan gesteld worden dat Mesdag zich tijdens zijn leertijd ontwikkelde van een beginnend kunstenaar, bekend met de romantische schildertraditie, naar een schilder die met een zo objectief en exact mogelijk realisme de directe wereld om heen probeerde vast te leggen. In Oosterbeek maakte hij kennis met het en plein air schilderen. In Brussel leerde Mesdag van Roelofs om echt naar de natuur te kijken en pure natuurobservaties te maken. Van Alma Tadema nam Mesdag de harde, precieze en nauwkeurige schilderwijze over. Als lid van de Société Libre vond hij het frame waarmee hij een beter begrip kreeg van wat het realisme inhield als nieuwe kunst. De scriptie hoopt Museum Panorama Mesdag meer kennis te geven over haar eigen collectie en de basis te vormen voor een toekomstige tentoonstelling over dit onderwerp.