De zoektocht naar een ster

Abstract

In deze scriptie wordt antwoord gegeven op de vraag: ‘hoe kan het leven en werk van Judith Leyster evenals de historiografie hierover een rol spelen in het leren over de zeventiende- eeuwse beeldende kunst in Nederland, zoals bepaald in de eindtermen van het centraal examen van het vak kunst (algemeen) binnen het curriculum van Academie Tien?’ De uitkomst van dit onderzoek is een educatief product in de vorm van een spel dat is ontworpen volgens de principes van gamification (gamificatie) met de titel: De zoektocht naar een ster. Het spel is ontworpen ter verkenning van het opzetten van het theoretische bovenbouwvak kunst (algemeen) op Academie Tien. Daarom is het spel gebaseerd op de volgende onderwijsprincipes van Academie Tien: onderwijs volgens grote vragen en -opdrachten, verwondering en ‘hele taak eerst’. Ook heeft het spel als doel om de leerlingen te laten leren over de beeldende kunst uit de zeventiende eeuw in Nederland. Daarom zijn de eindtermen van het centraal examen van kunst (algemeen) zoals deze zijn beschreven in de syllabus als uitgangspunt genomen. Leerlingen leren verschillende vaardigheden aan die beschreven zijn in domein A (eindterm 1) en leren over specifieke aspecten uit de verschillende invalshoeken voor reflectie uit domein B (eindterm 2-7) en C (eindterm 8).

Judith Leyster heeft een vrij ‘mannelijke’ carrière gehad als kunstenaar en haar leven en werk kan dus goed gebruikt worden om aan de bovengenoemde eindtermen te voldoen. De syllabus van het vak kunst (algemeen) is namelijk niet neutraal, maar draagt dezelfde vooronderstellingen als de kunstgeschiedschrijving. Het is geschreven vanuit een wit westers mannelijk perspectief. Ook in de gangbare lesmethoden zoals Bespiegeling of Art History schemert dit door. In het spel wordt dan ook het leven en werk van Judith Leyster en de historiografie hierover als uitgangspunt genomen om een inclusiever alternatief te presenteren op het gebied van de representatie van vrouwen. Daarbij wordt haar uitzonderingspositie ten opzichte van haar vrouwelijke tijdgenoten en haar geslacht benadrukt.

De verhaallijn van het spel is gebaseerd op de ‘herontdekking’ van Judith Leyster door C.H. de Groot in 1893. In het spel moeten leerlingen aan de hand van verschillende puzzels erachter komen van wie de mysterieuze brief is die ze hebben ontvangen. In de brief staat dat de schrijfster in de vergetelheid is geraakt omdat ze anders is. Gaandeweg komen de leerlingen erachter dat de brief van Judith Leyster is. Door deze casus als uitgangspunt te nemen voor het spel, biedt het een ingang om de onderliggende vooronderstellingen van de kunstgeschiedschrijving bloot te leggen. De herontdekking van Judith Leyster en de historiografie over haar leven en werk illustreert dit gegeven. De manier waarop Leyster in de literatuur is gepresenteerd door de jaren heen is exemplarisch voor de manier waarop vrouwelijke kunstenaars in het algemeen uit die periode werden neergezet: als inferieur, kopiist, huisvrouw, seksueel wezen, vrouw-van etc.