| dc.description.abstract | In de huidige onderwijspraktijk en tevens in het curriculum van het vak aardrijkskunde begint de toekomst een steeds prominentere rol aan te nemen bij verschillende maatschappelijke vraagstukken. Daarentegen blijkt uit de resultaten van de master thesis dat de didactiek van het toekomstgericht onderwijs nog erg in de kinderschoenen staat. Er bestaat nog geen schoolcultuur waarin leerlingen worden uitgedaagd na te denken over verschillende toekomsten aan de hand van ontwerpopdrachten. Dit heeft ermee te maken dat het denken in scenario’s over de toekomst in verbinding staat met de zogenaamde ‘hogere orde denkvaardigheden’, namelijk het niveau van creëren. Eerstegraads docenten aardrijkskunde erkennen de relevantie van hogere orde denkvaardigheden in de lespraktijk, maar worden hierbij beperkt door het curriculum doordat dit soort vaardigheden niet worden getoetst op het centraal eindexamen aardrijkskunde. Daarnaast bestaat er een handelingsverlegenheid onder docenten aardrijkskunde op het gebied van het toekomstgericht denken, doordat zij onvoldoende didactische handvatten hebben om dit te verwezenlijken in de lespraktijk.
In reeds bestaande onderzoeken van het toekomstgericht onderwijs lijken maatschappelijke vraagstukken, zoals klimaatverandering, zich veelal te richten op de sociale kant van de geografie. Daarnaast redeneren leerlingen veelal op basis van gebrekkige (achtergrond)kennis op het moment dat zij de toekomst verkennen. Hetgeen dat mist in dit soort dergelijke onderzoeken is een verbinding met de fysisch geografische dimensie van het vak aardrijkskunde, een aanbod aan feitelijke kennis uit kaarten, een huidige situatie als uitgangspunt in de toekomstscenario’s van de leerlingen en tevens de integratie van de eigen (leef)omgeving. Op het moment dat we leerlingen willen leren over effectieve klimaatadaptatie strategieën in Nederland is het raadzaam, om net als in de praktijk, hen rekening te laten houden met het Nederlands landschap en daarbij behorend het bodem- en watersysteem.
Op basis van het bovengenoemde is de volgende onderzoeksvraag opgesteld, namelijk: “Wat zijn de kenmerken van een geschikt educatief ontwerp voor het ontwikkelen van toekomstgerichte denkcompetenties ten aanzien van de grote ruimtelijke opgaven in Nederland in relatie tot klimaatverandering en grootschalige klimaatadaptatie”? De onderzoeksvraag van de master thesis is beantwoord door middel van de inzet van een ‘Educational Design Research’. Hierbij is er een interventie ontwikkeld voor de (onderwijs)praktijk van het vak aardrijkskunde. De interventie betreft een lessenreeks voor de leerlingen in de bovenbouw zes vwo woonachtig in de omgeving van West-Brabant, derhalve de eigen (leef)omgeving. In zes lessen tijd ontwikkelen de leerlingen een gewenst toekomstperspectief van de ruimtelijke inrichting. Tevens zijn de deelgebieden van het toekomstgericht onderwijs, onderwijs over watervraagstukken in Nederland en onderwijs over klimaatverandering voor het eerst geïntegreerd tot één praktische opdracht.
Gedurende het onderzoeksproces hebben verschillende vakdidactici, eerstegraads docenten aardrijkskunde en leerlingen in de bovenbouw zes vwo het ontwerp als relevant en waardevol beoordeeld voor de (onderwijs)praktijk. De lessenreeks betreft hierbij een ontwerpopdracht in de eigen (leef)omgeving van de leerlingen, waarbij de leerlingen de mate van geschiktheid voor de drie grote ruimtevragers (woningbouwopgave, landbouwtransitie en natuurontwikkeling) beoordelen aan de hand van de drie geschiktheidskaarten van Deltares en overige fysische kaarten. Daarnaast vergelijken de leerlingen het eigen scenario met een grootschalige klimaatadaptatie strategie van Deltares, waarbij zij de schetskaarten vervolgens bijstellen en tevens een grootschalige adaptatiestrategie toepassen in de schetskaarten in combinatie met de drie grote ruimtelijke opgaven. | |
