Een onderzoek naar alternatieve beloningsmogelijkheden voor werknemers in de ouderenzorg

Abstract

Vele prognoses tonen dat er een groot personeelstekort in de zorg komt. De begroting voor zorg- en verpleegkosten is echter niet ongelimiteerd. Daaruit is de vraag gerezen: kunnen zorgmedewerkers (maximaal MBO niveau 4) ook op een andere manier dan in geld voor hun arbeid worden gecompenseerd? De met dit onderzoek vergaarde kennis kan bijdragen aan het denken over het introduceren van een niet-financieel, additioneel beloningsgedeelte voor de ouderenverzorger(s). Niet-financieel wil in dit onderzoek zeggen: niet in geld en dat hetgeen aangeboden wordt een zo gering mogelijk beslag legt op de financiële middelen: minder dan het overmaken van meer geld naar de zorgwerker. Er is een kwalitatief onderzoek verricht en het eerste, theoretische deel van dit verslag gaat in op beloningssoorten, -visies en arbeidsecomomische (keuze)theorieën. De analyse mondt uit in gerichte aandacht voor het commentaar van Akerlof en Shiller (2009) op de rationele keuzetheorie en voor de zogenaamde doelmatigheidsloontheorie (Akerlof & Yellen, 1986). Respectievelijk ziet dit op de niet-economische aspecten en drijfveren die een rol spelen bij het aangaan van een economische verbintenis en de loontheorie die een ruimere compensatie biedt dan hetgeen bij andere werkgevers het geval is. Die mogelijkheid bestaat nu nauwelijks omdat de CAO branchebreed geldt. Met het aanbieden van niet-financiële beloningsmogelijkheden kan mogelijk de doelstelling van het doelmatigheidsloon wel worden bereikt. De 21 gehouden interviews geven zicht op de manier waarop de zorgwerker met beloningsonderwerpen bezig is. Er blijken niettemin diverse niet of deels benutte mogelijkheden naar voren te komen op het gebied van niet-financieel belonen. Het eten in instellingen, is een van de onderwerpen daarin. Er blijkt dat het dagbesteden aan verse maaltijdbereiding niet alleen de eetlust vergroot maar dat het meegeven aan of mee laten eten van de verzorger als belonend wordt ervaren. Tevens gaat men op deze manier voedselverspilling tegen. Ook het bieden van fitnessmogelijkheden kan niet alleen aansluiten op de persoonlijke interesse en een gezonde leefstijl van de zorgwerker, maar het daarbij integreren van fysiotherapeutische onderdelen draagt bij aan het terugdringen van ziekteverzuim als gevolg van fysieke overbelasting. Een derde conclusie laat zien dat bij het aanbieden van een opleiding belangrijk is of deze aansluit bij primair het organisatiebelang of bij een geuite (belonings)wens. Gelet op het hoge percentage vrouwen komt het organiseren van kinderopvang in (de nabijheid van) de zorginstelling tegemoet aan wensen. Tot slot komt het organiseren van teamuitjes niet alleen het werkplezier ten goede maar ook de interne organisatie waar het om planning en afstemming gaat. Tevens draagt een plezierige band met collega’s bij aan verlooppreventie. In dit verslag worden nog meer niet-financiële beloningswensen genoemd. Een bijlage (nr. 1) bevat gespreksuitkomsten die minder aansluitend waren bij de onderzoeksvraag maar die wel belangrijke inzichten bieden voor verbeteringen in de sector waar het gaat om planning en personeelsbeleid.