| dc.description.abstract | Integriteit is een essentieel onderdeel van het ambtelijk vakmanschap. Burgers moeten voor de uitvoering van overheidstaken kunnen vertrouwen op de integriteit van de ambtenaren. Integriteit is daarom een belangrijk onderdeel van het functioneren van ambtenaren. Rijkswaterstaat is een grote uitvoeringsorganisatie binnen de Rijksoverheid. Vanwege het grote publieke belang dat Rijkswaterstaat dient, is het voor burgers belangrijk dat zij op de integriteit van ambtenaren van Rijkswaterstaat kunnen rekenen.
Een belangrijk onderdeel van effectief integriteitsmanagement bij publieke organisaties is de bespreekbaarheid van integriteitsdilemma’s. Leiderschap lijkt een rol te spelen in de bespreekbaarheid van integriteitsdilemma’s. In dit onderzoek staat de vraag hoe ethisch leiderschap kan bijdragen aan de bespreekbaarheid van integriteitsdilemma’s bij een organisatieonderdeel van Rijkswaterstaat. Ethisch leiderschap is een leiderschapsstijl die de ethische besluitvorming en het moreel bewustzijn van medewerkers bevordert. Om de onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden is gebruik gemaakt van kwalitatief onderzoek. Er zijn interviews afgenomen met medewerkers en leidinggevenden van Rijkswaterstaat.
In de resultaten is de voornaamste bijdrage van ethisch leiderschap aan de bespreekbaarheid van integriteitsdilemma’s de verlaging van de drempel voor publiek professionals. De drempel om integriteitsdilemma’s te bespreken kent verschillende oorzaken. Deze oorzaken worden gevonden in de cultuur van de organisatie. Ten eerste is een resultaat-gedreven cultuur met hoge werkdruk van negatieve invloed op de bespreekbaarheid van integriteitsdilemma’s, omdat medewerkers weinig prioritering hebben voor het signaleren van dilemma’s of het stilstaan bij dilemma’s. Daarnaast zorgt deze cultuur voor weinig tijd bij leidinggevenden. Hierdoor voelen publiek professionals zich eerder bezwaard om aan te kloppen bij hun leidinggevenden, ondanks dat die ruimte wel woordelijk wordt geboden. Verder vervallen leidinggevenden door resultaatgedrevenheid sneller in moreel-neutraal management gericht op het behalen van de primaire doelstellingen. Publiek professionals percipiëren hierdoor minder ruimte voor integriteitsdilemma’s, maar ook minder ruimte voor tegenspraak. Respondenten spreken daarom ook wel van een impliciete integriteitscultuur. Ten slotte vormt ook thuiswerken een drempel, omdat medewerkers de digitale setting minder geschikt vinden voor het bespreken van integriteitsdilemma’s.
Binnen de impliciete integriteitscultuur met drempels voor de bespreekbaarheid, is expliciete aandacht voor integriteitsdilemma’s extra noodzakelijk. Leiders die integer zijn en zichtbaar integer voorbeeldgedrag vertonen, verlagen de drempel om integriteitsdilemma’s te bespreken. Expliciete, periodieke aandacht voor integriteitsdilemma’s vanuit leiders verlaagt voor publiek professionals de drempel om eigen dilemma’s te bespreken. Die expliciete, periodieke aandacht kan geschonken worden op verschillende manieren. Zo zijn integriteitskwesties die spelen in de organisatie een goede kans om integriteitsdilemma’s bespreekbaar te maken, maar vatten sommige publiek professionals reactieve, incident-gedreven aandacht voor integriteit cynisch op. Zij zien liever structurele, proactieve aandacht voor dilemma’s. Een goede manier om dit te doen lijkt het behandelen van voorbeelden van integriteitsdilemma’s uit de werkpraktijk. Casussen waarbij het juiste antwoord niet voorhanden is lijken daarvoor het meest geschikt. Regelmatige behandeling van herkenbare casuïstiek verhoogt het signaleringsvermogen en integriteitsbewustzijn van publiek professionals. Een andere manier waarop ethische leiders de drempel kunnen verlagen is door zichtbaar moreel voorbeeldgedrag te tonen. Dit lijkt extra nodig in een werkcontext waarin er veel werkdruk bestaat en de zichtbaarheid en benaderbaarheid van leide | |
