De republiek der dertien onverenigbare departementen. Een ideeënhistorisch onderzoek naar de Algemene Bestuursdienst in de periode 1971-1994

Abstract

De Algemene Bestuursdienst (ABD) is de werkgever van hoge ambtenaren binnen de Rijksoverheid en is reeds in verschillende disciplines onderwerp van onderzoek geweest. De dienst wordt in de bestuurskundige literatuur dikwijls gekoppeld aan het neoliberalisme en New Public Management. Een andere mogelijke benadering die uit voorgaande onderzoeken volgt is dat de dienst werd opgericht als een middel van de politiek om hun macht over het ambtelijke apparaat te herstellen. Dit werd het herstellen van “het primaat van de politiek” genoemd. Deze twee verklaringen zijn tegenstrijdig. Met dit onderzoek wil ik dit gat in de literatuur opvullen met een ideeënhistorische benadering van de ABD. Deze methode is ingegeven door ander recent onderzoek naar het Nederlands neoliberalisme, waar een focus op ideeën blootlegt hoe politieke hervormingen tot stand komen, zich handhaven en tot een succes worden gebracht. Ik toon in dit onderzoek aan dat de ideeën die gebruikt werden om de Algemene Bestuursdienst politiek te legitimeren in een uitgebreide traditie van bestuurlijk denken moeten worden gezien, die grotendeels buiten de kaders van het neoliberalisme en het primaat van de politiek valt. Op deze manier lever ik een bijdrage aan de literatuur over de Algemene Bestuursdienst én het Nederlandse neoliberalisme; dit laatste door in te zoomen op een hervorming op beleidsniveau binnen een overkoepelende hervorming op ideologisch niveau.