| dc.description.abstract | Genderongelijkheid op de werkvloer heeft als thema lange tijd in Nederland op de agenda gestaan. Nadat in andere Europese en Scandinavische landen al vanaf 2003 wettelijke vrouwenquota werden ingevoerd, om de top van het bedrijfsleven heterogener te maken, ontstond er in Nederland rond 2008 steeds meer discussie over dit onderwerp. De vraag rees: moet een dergelijk vrouwenquotum er ook in ons land komen? Uiteindelijk is op 1 januari 2022 de ‘wet ingroeiquotum en streefcijfers’, in de volksmond ‘het vrouwenquotum’, in werking getreden.
Een groot deel van de discussie die vooraf is gegaan aan de invoering van deze wet, heeft zich afgespeeld in de media. Omdat het meer dan 10 jaar heeft geduurd, is er in dit onderzoek op kwalitatieve wijze aan de hand van framing in krantenartikelen gekeken naar hoe dit debat er nu eigenlijk uit heeft gezien.
Framen heeft te maken met de manier waarop er over een bepaalde kwestie wordt gesproken of geschreven. Hierbij worden bepaalde aspecten van een waargenomen werkelijkheid geselecteerd en naar voren gehaald in een communicatietekst (Entman, 1993). Het proces van framen is inherent aan de journalistiek wat ervoor zorgt dat de berichtgeving in kranten niet neutraal is. Krantenartikelen vormen daarmee geschikt onderzoeksmateriaal om inzicht te verkrijgen in het maatschappelijk debat rondom een bepaalde kwestie.
Aan de hand van een inductieve inhoudsanalyse van 274 artikelen uit de vier grootste kranten (Het Algemeen Dagblad, De Telegraaf, De Volkskrant en het NRC) is tussen 2008 en 2022 gezocht naar bestaande frames die samenhangen met de eventuele invoering van een vrouwenquotum. Het startpunt 2008 is gekozen op basis van een quickscan, die liet zien dat er vanaf dit jaar discussie ontstond over een eventueel quotum in Nederland. Het eindpunt betreft 31 januari 2022 zodat er nog tot een maand na de invoering van het quotum data kon worden meegenomen. In totaal zijn er 17 frames gereconstrueerd die een afspiegeling vormen van het debat zoals er in de onderzochte kranten over is geschreven door journalisten, columnisten, experts en burgers (aan de hand van ingezonden brieven). Deze zeventien frames zijn in de volgorde van hun frequentie (van hoog naar laag): ‘Noodzakelijk breekijzer’, ‘Ongewenste overheidsbemoeienis’, ‘Old Boys Network’, ‘Poldercompromis’, ‘Excuus Truus’, ‘De moederschapsboete’, ‘Vrouwen als balanstrutjes’, ‘Diversiteit loont’, ‘Dwang is nodig’, ‘We lopen achter’, ‘Verinnerlijkt glazen plafond’, ‘Symboolpolitiek’, ‘Kunstmatig noodverband’, ‘Girl Power’, ‘Discriminatie’, ‘De deeltijdcultuur’ en ‘Crisis’.
De gevonden frames bezitten allemaal een logische keten van redenering waarbij ze een eigen probleemdefinitie, causale interpretatie, morele evaluatie en eventuele oplossing promoten (Entman, 1993; Van Gorp, 2007) en zijn in de resultatensectie samengevoegd in een visuele weergave (Figuur 4.1, paragraaf 4.11) waarin ook de onderlinge verbanden tussen de frames naar voren worden gebracht. Daarnaast bleek dat er, van het totaal aan gevonden frames, acht frames tegen een vrouwenquotum redeneerden en zes frames voor. Nog drie frames namen een tussenpositie in het debat in.
Het frame ‘Noodzakelijk Breekijzer’ kwam niet alleen het meest voor (uitgaande van het aantal fragmenten waarop het frame is gebaseerd), maar lijkt ook een sleutelrol te hebben gespeeld in het kantelen van het debat. Rond 2019 ontstond er een shift in het denken over een vrouwenquotum, omdat het inmiddels te lang begon te duren en er geen andere oplossing meer voor handen leek te zijn. Sommige gebruikers van dit frame, benadrukten dat zij oorspronkelijk tegen het gebruik van quota waren, maar dat het helaas toch nodig bleek en als ‘noodzakelijk breekijzer’ moest dienen. Er zou kunnen worden gesteld dat dit frame, ondanks de veelheid aan tegengeluiden, een belangrijke rol heeft gespeeld in de uitkomst van het debat. | |
