| dc.description.abstract | De Nederlandse negentiende-eeuwse schilderkunst kent vele kunstenaars die minder bekend maar wel de moeite van het kennen waard zijn. Een van hen is Louis Moritz (1771-1850), die in zijn tijd breed werd gewaardeerd als historieschilder en veelzijdig kunstenaar maar nu nog slechts bij enkele specialisten bekend is. Een onderzoek naar Moritz past in het streven de kunstgeschiedenis inclusiever te maken, door grotendeels vergeten kunstenaars te belichten en daarmee het beeld van de schilderkunst te verrijken.
Moritz is interessant omdat hij historieschilder was in een tijdperk waarin dat in Nederland ongebruikelijk was. In de historiografie komt hij naar voren als een verdienstelijk schilder die naast historiekunst in diverse andere genres werkte, ‘theatrale’ kunst maakte vanwege wortels in de toneelwereld, en bovendien geoefend was in werktuigbouwkunde. De combinatie van deze factoren is intrigerend en biedt aanleiding te onderzoeken hoe Moritz zich, als historieschilder en alleskunner, positioneerde in het kunstveld van zijn tijd.
Dit onderzoek is uitgevoerd op basis van kritisch-historisch bronnenonderzoek en combineert een een klassieke ‘leven-en-werk’-studie met inzichten uit de sociale kunstgeschiedenis en Bourdieu’s notie van de kunstwereld als een veld waarin kunstenaars zich positioneren ten opzichte van elkaar en van andere actoren.
De scriptie begint met een biografische schets, waarin Moritz’ activiteiten in de kunsten en werktuigbouwkunde worden gereconstrueerd (hfd. 2). Vervolgens komt Moritz’ werk aan bod, zowel zijn historieschilderkunst (hfd. 3) als zijn portretkunst, genrekunst en beeldhouwkunst (hfd. 4). Bij elke kunstvorm passeren Moritz’ productie in het algemeen en enkele geselecteerde werken in het bijzonder de revue.
Het blijkt dat Moritz veel ondernam in het kunstveld. Hij schilderde voor zover bekend zo’n vijftig historiestukken, negentig portretten en honderd genrestukken, bij elkaar ongeveer 240 schilderijen. Ook zijn er diverse beelden van Moritz bekend en werktuigen als toneelmachines, ledenpoppen en een vroedkundig oefenmodel. Door zijn regelmatige kunstproductie en deelnames aan de Levende Meesters-tentoonstellingen vestigde hij een stevige reputatie in de kunstwereld als schilder en beeldhouwer. Verder was hij actief binnen de belangrijkste kunst- en wetenschapsgenootschappen van zijn tijd, Felix Meritis en het Koninklijk Instituut. Ook daarin valt de breedte van zijn werk op: hij adviseerde zowel over schilderkunstige kwesties als over architectuur, beeldhouwkunst en uitvindingen.
Vooral zijn historische panorama’s en schilderijen over de vaderlandse geschiedenis hebben Moritz een plaats bezorgd in het collectieve geheugen als historieschilder. De historiekunst vormt dan ook een belangrijk onderdeel van zijn kunstenaarschap. Zijn vele andere activiteiten hielpen daarbij, omdat hij elementen kon oefenen die te pas kwamen bij historiestukken, zoals het schilderen van portretten, paarden (een specialiteit van hem) en complexe composities. Tegelijkertijd zijn sommige portretten en genrestukken binnen hun genre innovatieve werken die ook een doel in zichzelf zijn. Dit illustreert de spreuk die Moritz eens bij de inzending van een genrestuk meegaf: een kunstenaar moet niet alleen werken voor de zinnen, maar ook voor het vernuft en het hart. Die plicht nam Moritz ook serieus in zijn portret- en genrekunst.
Al met al wist Moritz, als veelzijdig schilder, beeldhouwer en werktuigbouwkundige, een stevige positie wist te verwerven in het vroeg-negentiende-eeuwse kunstveld, al bleef hij daarbinnen wel altijd enigszins een buitenstaander. Hij was bij uitstek een maker, met een uitzonderlijke materiaalbeheersing. Door actief te zijn als generalist bereikte hij niet de toppositie binnen één genre, maar stond hij wel alom bekend als een verdienstelijk kunstenaar met een voortrekkersrol in de historiekunst. | |
