Toerismebeleid in de herstartfase

Abstract

Samenvatting De afgelopen decennia maakt toerisme een grote groei door. Wereldwijd, maar ook in Nederland, stijgt het aantal toeristische bezoeken en recreatieve activiteiten. Deze groei brengt veel economisch gewin met zich mee, maar ook een aantal negatieve effecten. Veel bestemmingen zijn (nog) niet goed voorbereid op de grote toename van de toeristische sector. Hierdoor ontstaan er op een aantal bestemmingen problemen gerelateerd aan toerisme, waardoor de leefomgeving onder druk komt te staan. Een van de bekendste voorbeelden is misschien wel het overvolle Venetië, waar oorspronkelijke bewoners door alsmaar hoger wordende prijzen worden weggedreven. Maar ook dichter bij huis, bijvoorbeeld in Amsterdam en Giethoorn, zien we negatieve effecten van toerisme. Om die reden is er toerismebeleid nodig. In de wetenschap gaven de gevolgen van de wereldwijde toeristische groei redenen om toerisme anders te bekijken. Waar voorheen toerisme vanuit economisch perspectief benaderd werd, komt er de laatste jaren steeds meer aandacht voor de benadering die duurzaam toerisme genoemd wordt. Hierbij is er naast oog voor de economische kant, net zo veel aandacht voor ecologische en sociaalmaatschappelijke aspecten van toerisme. Deze nieuwe benadering heeft in de wetenschap tot een paradigmaverschuiving geleid en wint steeds meer terrein. Echter is er over de definitie van duurzaam toerisme nog geen consensus en blijkt het bereiken daarvan moeilijk. In Nederland hebben het NBTC en de Rli in 2019 een doorvertaling van de duurzame benadering van toerisme gegeven met de visie Perspectief 2030 en het adviesrapport Waardevol Toerisme. Er wordt hierin opgeroepen om in heel Nederland toerisme anders te gaan benaderen en tot een perspectiefverschuiving te komen. Toerismebeleid kan toerisme in goede banen leiden, zodat uiteindelijk iedere Nederlander van toerisme kan profiteren en de lusten en lasten overal in balans zijn. De overheden worden opgeroepen zelf aan de slag te gaan met een lokale doorvertaling hiervan. Door de coronapandemie kent de paradigmaverschuiving naar duurzaam toerisme een extra dimensie. Er is een discussie opgelaaid, ook bekend als de ‘war on tourism’, waarbij het ene kamp bepleit dat dit het momentum is voor het doorvoeren van duurzame hervormingen, terwijl het andere kamp vindt dat dit niet van een zo hard getroffen sector gevraagd kan worden en er juist oog voor economisch herstel dient te zijn. Hierdoor lijkt de paradigmaverschuiving naar duurzaam toerisme een stap terug in de tijd te zetten, waarbij het economische perspectief weer meer aandacht krijgt. De vraag rijst in hoeverre men op gemeentelijk niveau al bezig is met deze paradigmaverschuiving welke factoren hierop van invloed zijn. De vraag die in dit onderzoek beantwoord wordt luidt dan ook: ‘Welke rol speelt de wetenschappelijke paradigmaverschuiving naar duurzaam toerisme op gemeentelijk beleidsniveau in Nederland en welke factoren hebben hier invloed op?’ Door het analyseren van Perspectief 2030 en Waardevol Toerisme en het interviewen van beleidsmedewerkers toerisme en recreatie in twintig Nederlandse gemeenten, kan antwoord op deze vraag gegeven worden. Op gemeentelijk niveau wordt er steeds vaker toeristisch-recreatief beleid ontwikkeld. In vrijwel alle gemeenten valt toerisme onder economie, wat de insteek van het toeristisch-recreatief beleid redelijk economisch van aard maakt. Daarnaast speelt de toeristische situatie in de gemeente een grote rol bij het al dan niet opstellen van beleid. Gemeenten met grotere afhankelijkheid van de toeristische sector voelen meer urgentie om beleid op te stellen. Gemeenten waarin weinig toerisme is, voelen deze urgentie minder. De prioriteit die in een gemeente aan toerisme wordt gegeven bepaalt dus sterk de aandacht die er in beleid voor toerisme is.