Postkoloniale herinneringsmakers: De representatie van de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog (1945-1949) in Alfred Birneys De tolk van Java en Jim Taihuttu’s De Oost

Abstract

In dit onderzoek wordt in kaart gebracht hoe De tolk van Java van Alfred Birney (2016) en De Oost van Jim Taihuttu (2021) de herinnering aan de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog vormgeven. Het uitgangspunt voor deze analyse is het idee dat culturele producten over het algemeen een grotere invloed hebben op het (her)vormen van de publieke herinnering dan historisch onderzoek. Hoewel er de laatste jaren veel historisch onderzoek is verricht naar de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog, worden de resultaten hiervan vaak maar door een kleine, geïnteresseerde groep gelezen. Het grote publiek komt echter vooral met het onderwerp in aanraking doormiddel van fictionele representaties van de geschiedenis in bijvoorbeeld een film of roman. De analyse in deze scriptie richt zich dan ook op het narratief over de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog dat via fictionele werken als De tolk van Java en De Oost wordt overgedragen. In de analyse van beide werken wordt gebruik gemaakt van inzichten uit zowel cultural memory studies als postkoloniale studies om inzicht te krijgen in de manier waarop deze roman en film de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog representeren en op welke manier ze zich verhouden tot de postkoloniale discussie over de omgang met deze oorlog in Nederland. Met gebruik van een uit de narratologie afkomstig instrumentarium wordt in kaart gebracht wat de lezer/kijker op basis van deze twee werken te weten komt over de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog, wiens verhaal er wordt gerepresenteerd en ook hoe de geschiedenis van dit in Nederland toch moeilijk ‘herinnerbare’ verleden wordt overgebracht. In deze scriptie wordt getoond hoe De tolk van Java en De Oost als ‘herinneringsmakers’ fungeren en op welke manier ze, in meer en mindere mate, een ‘tegenherinnering’ vormen die een tegengeluid biedt tegen het dominante Nederlandse discours rondom de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog. Hoewel De tolk van Java en De Oost zeer verschillend zijn, presenteren zij het publiek allebei een vertelling die korte metten maakt met lang gekoesterde narratief dat Nederlandse militairen in Indonesië zich over het algemeen ‘correct’ hebben gedragen. Tegelijkertijd kunnen zowel De tolk van Java als De Oost vanuit een postkoloniaal interpretatiekader, nog kritisch beschouwd worden.