Belofte en Stem. Een historische en theoretische studie naar de aanloop naar het kiesstelselhervormende referendum van 1993 in Nieuw-Zeeland

Abstract

De unieke hervorming van het first past the post-kiessysteem in Nieuw-Zeeland kan verklaard worden door de houding en het handelen van de twee dominante partijen van die tijd te analyseren op act contingent factoren. Historisch en theoretisch gezien is een first past the post-systeem vrijwel onvatbaar voor grote hervormingen, omdat de partijen die hervorming zouden moeten doorvoeren zelf het meest profiteren van de status quo. De dynamieken die de politiek ertoe bracht om een bindend referendum over fundamentele kiesstelselhervorming voor te leggen aan de kiezers, is door analyse van act contingent factoren toch inzichtelijk te maken. Een reeks gebeurtenissen die volgde na inherente en uitvergrote systeemgebreken, begon na een toonaangevend rapport van een Royal Commission. De radicale aanbeveling tot hervormingen die het rapport bevatte, werden door de twee grote partijen in eerste instantie gebruikt om electoraal gewin mee te behalen. Toen beide partijen zich hadden gecommitteerd aan de belofte voor een referendum hierover, zou eenzijdig afstand doen van deze belofte zware electorale verliezen betekenen. Na een klinkende overwinning voor verandering van kiessysteem in een indicatief referendum in 1992, stemde een meerderheid van de Nieuw-Zeelandse kiezers in 1993 in een bindend referendum voor vervanging van het oude kiessysteem door een radicaal nieuwe. Dit onderzoek laat zien dat aanvullend onderscheid tussen negatieve en positieve act contingency zinvol is, en dat in het geval van Nieuw-Zeeland een consultatief proces meer invloed had op factoren van act contingency dan andersom.