De ene bestuurder is de andere niet: over het samenspel tussen bestuurscultuur en bestuursstijl

Abstract

In dit onderzoek is onderzocht hoe bestuurscultuur en bestuursstijl zich tot elkaar verhouden op gemeentelijk niveau. Bij vier gemeenten is gekeken hoe collegeleden het samenspel tussen stijl en cultuur beschouwen. De data hiervoor is verzameld via semigestructureerde interviews, een bestuursstijlentest, documentenanalyse en het houden van focusgroepen. Dit onderzoek bouwt voort op de recente heropleving van de wetenschappelijke interesse in lokale bestuursculturen. Het kijkt verder dan bestuurscultuur alleen en onderzoekt de relatie met een ander relevant concept, namelijk bestuursstijl. Aan de hand van twee theoretische typologieën worden deze complexe begrippen meetbaar gemaakt. Bovendien wordt in dit onderzoek gewerkt met een integrale manier van het bestuderen van bestuurscultuur, waarbij bestuurskundig en historisch onderzoek gecombineerd worden.

Allereerst bleek uit de resultaten dat de individuele bestuursstijlen van bestuurders niet zozeer afhankelijk zijn van de gemeentelijke bestuurscultuur, maar eerder van de persoonlijkheid van de bestuurder, de functie, de portefeuille of de opgave waarmee diegene aan de slag moet. Het is daardoor niet mogelijk om te spreken van een bepaald type bestuurder dat werkzaam is in een specifieke bestuurscultuur. Desalniettemin gedijen sommige bestuursstijlen beter in een bepaalde cultuur dan andere. Het onderzoek wijst uit dat er een verschil bestaat tussen de individuele bestuursstijlen en de overkoepelende stijl van besturen in een college van Burgemeester en Wethouders. Deze collegestijl lijkt meer verbonden te zijn met de bestaande bestuurscultuur dan de individuele stijlen. Zodra deze overkoepelende collegestijl niet goed aansluit bij de bestaande bestuurscultuur dan kunnen er botsingen ontstaan.

De kans dat er een botsing ontstaat tussen cultuur en stijl is ook groter op het moment dat er ineens veel bestuurders van buiten de gemeente benoemd worden. Deze bestuurders zijn dan namelijk niet voorafgaand aan de benoeming gesocialiseerd in de bestaande cultuur, waardoor ze nog weinig ervaring hebben met de culturele kenmerken van de gemeente. Het is daardoor aannemelijk dat nieuwe bestuurders anders tegen de aanwezige cultuur aankijken en daar wellicht ook minder goed inpassen. Een botsing tussen cultuur en stijl hoeft echter niet altijd te leiden tot een negatieve situatie of het vertrek van collegeleden. Het kan juist ook zorgen voor cultuurverandering. Al met al wordt in dit onderzoek geconcludeerd dat de gedragingen van lokale bestuurders veel impact kunnen hebben op de algehele bestuurscultuur in een gemeente.