Voorbeeldig en toch grensverleggend - Gendernormen en -verwachtingen in Hendrik Consciences De leeuw van Vlaenderen

Abstract

Dit onderzoek onderzoekt het fenomeen gender in Hendrik Consciences roman De leeuw van Vlaenderen of de Slag der Gulden Sporen (1838). Gezien het uiterst actuele debat over racisme in het werk van Conscience leek het de onderzoeker interessant ook op genuanceerde wijze de roman te bestuderen op een ander actueel onderwerp – namelijk, gendernormen en -verwachtingen.

Aan de hand van theorie en andere documentatie heeft de onderzoeker vastgesteld welke gendernormen en -verwachtingen ten tijde van het schrijven van De leeuw speelden. De volgende stap in dit onderzoek legde de resultaten hiervan naast de gendernormen en -verwachtingen die in vertellerstekst en het handelen van de personages Adolf van Nieuwland, Machteld van Bethune, koning Philippe le Bel en koningin Johanna van Navarre te bemerken zijn. Close reading van de roman met inachtneming van bronnen uit de feministische literatuurkritiek zorgde voor een (zeer) grote hoeveelheid vondsten.

Zowel Machteld als in mindere mate Philippe onttrekken zich aan de harde scheidslijn tussen goed en slecht. Machteld blijkt zelfs zich ten positieve af te zetten van anderen en mee te doen met enkele activiteiten in de homosociale, publieke wereld van mannen. Johanna en Adolf lijken echter meer als respectievelijk de stereotype slechte vrouw en voorbeeldige man te dienen. Of een personage goed of slecht is, hangt af van of men een vriend of vijand van het “goede” Vlaanderen is. De roman blijkt, kortom, zowel aan de genderverwachtingen van de negentiende eeuw te voldoen als daarbuiten te durven treden.