Verheffing & Veldslagen: Affectieve betekenisconstructie bij publiek van oorlogsfilms

Abstract

Het doel van dit onderzoek is om inzicht te bieden in de wijze waarop publiek van oorlogsfilms betekenis construeert aan de hand van de affectieve processen wishful identification en elevation. Eerder publieksonderzoek op het gebied van oorlogsfilms is beperkt tot de amusementsbeleving en richt zich niet tot nauwelijks op de eerdergenoemde fenomenen. Receptieonderzoek naar oorlogsfilmkijkers is relevant omdat verbanden zijn verondersteld tussen oorlogsfilms en militarisering, en tussen mediageweld en maatschappelijk geweld. Omdat mannelijke filmkijkers zich sterk zouden identificeren met mannelijke gewelddadige filmpersonages, zou wishful identification een rol kunnen spelen in deze verbanden. Daarnaast zouden oorlogsfilms ook aanleiding kunnen geven tot zelfverbetering bij de kijker, doordat deze elevation ervaart na het zien van heroïsche daden. Vanuit de grounded theory-benadering zijn met vijf participanten semigestructureerde diepte-interviews gehouden. De gesprekken zijn achtereenvolgens getranscribeerd, gecodeerd en geanalyseerd. Mijn interpretatie van de analyse veronderstelt dat middels wishful identification met oorlogsfilmpersonages en gevoelens van elevation bij het zien van hun prestaties de waarden doorzettingsvermogen, relativeringsvermogen, vredesgezindheid en solidariteit door de deelnemers van dit onderzoek worden gewaardeerd en geaspireerd in het dagelijks leven. Dit is met name een introspectief proces dat zich zelden uit in altruïstisch handelen. Daarnaast vindt wishful identification plaats in de vorm van verlangen om een historische gebeurtenis te beleven ter verbreding van de eigen historische kennis. Mijn interpretatie van de analyse zou tevens suggereren dat oorlogsfilms bijdragen aan vreedzame houding in de maatschappij. Vervolgonderzoek zou kunnen uitwijzen of de bevindingen vergelijkbaar zijn wanneer een bredere definitie van oorlogsfilms wordt gehanteerd.