| dc.description.abstract | Deze masterthesis is een literatuur- en casestudie naar de vraag of cultuureducatie, door educatieve programma’s over politiek geëngageerde kunst, kan zorgen voor verbinding in de Nederlandse samenleving en zodoende toenemende polarisatie kan tegengaan. De samenleving is de afgelopen tien jaar in toenemende mate gepolariseerd, wat zich uit in een sterk gevoel van ‘wij’ en ‘de ander’, rapporteert sociaal psycholoog Ron van Wonderen. Sinds 2016 spreekt het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap de wens uit om de samenleving te verbinden middels kunst. In hoofdstuk één wordt kritisch naar de rol van kunsteducatie gekeken. Cultuursocioloog Pascal Gielen geeft aan dat kunsteducatie op drie manieren kan verbinden, namelijk socialiseren, kwalificeren en subjectiveren. Deze domeinen komen voort uit de onderwijsfilosofie van pedagoog Gert Biesta, die tevens stelt dat kunst(educatie) bijzonder geschikt is om te subjectiveren, omdat het
inzicht kan geven in de ander. In hoofdstuk twee wordt een theoretisch kader geschetst van drie nuanceringen omtrent politiek geëngageerde kunst door theoretici, namelijk relationele esthetiek van Nicolas Bourriaud, antagonisme van Claire Bishop en dissensus van Jacques Rancière. Allen laten zien dat politiek geëngageerde kunst, processen in de maatschappij kan aanwakkeren die verbinding overstijgen.Politiek geëngageerde kunst kan verbinden, schuren, conflict veroorzaken, bewustmaken en meer. In hoofdstuk drie wordt gekeken of het politiek geëngageerde kunstwerk verbindende en depolariserende tendensen kan bewerkstelligen aan de hand van drie casestudies: New World Summit van Jonas Staal, Afrikaanderwijk Cooperative van Jeanne van Heeswijk en Citizens and Subjects van
Aernout Mik. Allen pogen op een ander niveau de samenleving te veranderen. Staal (overheidsniveau) organiseert fictieve parlementaire vergaderingen, waarmee hij mensen laat samenkomen en een stem geeft aan groeperingen die normaal niet gehoord worden bij overheidsbeslissingen. Hierdoor conformeert hij aan de overheid als intituut, een kenmerk van socialiseren. Hij geeft kritische oplossingen op problematiek die vervolgens conflict veroorzaken in de maatschappij, wat antagonistisch van aard is. Van Heeswijk (wijkniveau) socialiseert eveneens mensen door ze samen te brengen en te conformeren aan de overheid. Ze is in de probleemwijk Afrikaanderwijk een coöperatie gestart waardoor de wijkbewoners beter functioneren in de maatschappij. Door het creëren van een vreedzame commune binnen de disfunctionele maatschappij, waarin een probleemwijk kan ontstaan, heeft dit overeenkomsten met relationele esthetiek. Mik (individueel niveau) brengt geen mensen samen, maar geeft kritiek op de vluchtelingenproblematiek en de manier waarop normale burgers zich verhouden tot vluchtelingen, ofwel ‘de ander’. Inzicht in de ander krijgen, is subjectivering. Door onenigheid in de (herkomst van) beelden creëert hij wrijving wat dissensus bij de toeschouwer veroorzaakt. De toeschouwer wordt geëmancipeerd zelf beslissingen te maken en kritisch na te denken. In het onderzoek zijn er vijf bevindingen: 1) politiek geëngageerde kunst heeft de mogelijkheid tot verbinden, maar kunst wordt tekort gedaan als het tot ‘het creëren van verbinding’ wordt gereduceerd, 2) de overheid zet enkel in op het socialiserende vermogen van kunst en laat zich niet in met het subjectiverende vermogen van kunst, 3) dit onderzoek pleit voor de verbeeldingskracht van kunst, 4) politiek geëngageerde kunst is geschikt om over te doceren in educatieve programma’s om polariserende tendensen tegen te gaan, maar verder onderzoek is nodig, 5) kunsteducatie met educatieve programma’s over politiek geëngageerde kunst zijn meer geschikt om inzicht te verschaffen in de ander dan hoe burgerschapsonderwijs anno 2021 wordt gepresenteerd en kan hierdoor mogelijk beter ingezet worden om polariserende tendensen tegen te gaan. | |
