Een exploratief onderzoek naar ethische normen bij massale gegevensuitwisseling tussen private organisaties en overheden.

Abstract

Samenvatting.

Big data verstrekking door private organisaties aan overheden komt op. Vanuit een ethische benadering wordt naar deze verstrekking gekeken. De onderzoeksvraag is:

“hoe kan men vanuit de ethiek kijken naar massale gegevensoverdrachten tussen private instanties en overheden en tot welke normen komt men dan?”

De vraag wordt beantwoord door vanuit vier normatief ethische benaderingen deze verstrekking te bekijken. Deze vier benaderingen zijn de deontologische, die van de deugdethiek, het utilitarisme en de sociale contracttheorie. Twee benaderingen benaderen de vraag wat juist gedrag is vanuit het individu, de andere twee meer vanuit het nut voor of de afspraken met de gemeenschap. Twee benaderingen baseren juist gedrag op het volgen van regels, twee andere niet.

Voordat vanuit deze vier normatief ethische benaderingen naar big data verstrekking wordt gekeken, wordt lopend onderzoek op het terrein van big data en ethiek op een rij gezet. Duidelijk wordt, dat denken over big data verstrekking en gebruik verder gaat dan denken over bescherming van de privacy en data protectie. Gebruik van big data kan ook tot ongewenste bemoeienis van de overheid en tot discriminatie leiden. Uit het onderzoek van de filosoof Floridi van het Oxford Instituut of Internet blijkt dat aandacht voor dit aspect van big data in de vierde fase van het denken over informatie ethiek aan de orde komt. In deze fase zijn mensen en organisaties zelf onderdeel van de informatie rijke samenleving. Het besef begint dan te ontstaan dat informatie gebruik aantasting kan betekenen van menselijke waarden en dat volgen van op zich juiste regels wel eens in strijd hiermee kan zijn.

Het exploratief onderzoek naar normen leidt in eerste instantie tot zes observaties over de aard van de big data verstrekking en het afwegen van belangen bij deze verstrekking. Duidelijk wordt dat sprake is van een grote diversiteit aan verstrekkingen. Er zijn vrijwillige verstrekkingen van niet op de persoon herleidbare gegevens voor het doen van verkeersplanningen. Er zijn echter ook verplichte verstrekkingen van tot wel op de persoon herleidbare verstrekkingen van telefoon- en ritgegevens op het terrein van de openbare veiligheid. Daarnaast wordt helder dat samenlevingen verschillend kunnen denken over verstrekkingen van big data aan overheden.

Big data verstrekking aan overheden is over het algemeen juist en voor deze verstrekking zijn redenen te vinden in het utilitarisme en het sociale contract. Regels aan deze verstrekking zullen ervoor moeten zorgen dat de verstrekking en het gebruik van big data transparant is. Op deze wijze kan getoetst worden of gebruik van de gegevens niet strijdig is met individuele morele waarden en of regels gehanteerd bij verwerking ervan mensen niet onterecht buitensluit.

De conclusie van het onderzoek is dat kijken vanuit de ethiek naar big data verstrekkingen mogelijk is en zin heeft. Daarnaast komt naar voren dat verstrekking van big data gebaseerd kan worden op ethische normen.