Het presteren van MKB-bedrijven in ruimtelijke context. Een onderzoek naar de groei van de werkgelegenheid, omzet, en winst per werknemer van bedrijven in de relatie tot stedelijke en regionale externaliteiten.

Abstract

Ruimtelijke factoren, en de manier waarop zij invloed hebben op economische groei, is een breed besproken onderwerp in de ruimtelijke-economische wetenschap. In deze studie wordt daaraan een analyse toegevoegd. Veel onderzoek is gedaan naar de invloed van ruimtelijke factoren op regionaal-economische groei. In dit onderzoek wordt juist gefocust op groei op micro (bedrijfs) -niveau; regionaal-economische groei vindt namelijk plaats door de groei van bedrijven in die regio. Dit sluit aan bij een groeiend besef dat bedrijven moeten groeien om regionaal economische groei te bewerkstelligen (Rosenthal en Strange, 2004). Van belang is de vraag hoe ruimtelijke omstandigheden invloed hebben op de groei van bedrijven op dit microniveau. Een verdere toegevoegde waarde van dit onderzoek is de nieuwe meeteenheden van bedrijfsprestatie. Naast groei van werkgelegenheid wordt per bedrijf ook de groei van omzet en de winst per werknemer bedrijven bekeken. Uit een theoretische verkenning in de ruimtelijk-economische en economische literatuur komen enkele belangrijke theorieën naar boven. Is ruimtelijke specialisatie of nu juist ruimtelijke diversiteit van belang voor groei? Verbetert een hoge dichtheid binnen een regio de groei op bedrijfsniveau (door verhoogde kans op externaliteiten)? En welke invloed heeft de hoeveelheid kennispotentieel op bedrijfsprestaties.

In dit onderzoek wordt gebruik gemaakt van een grote en gedetailleerde dataset om de ruimtelijke invloeden op bedrijfsprestaties te kunnen testen. De basis van deze dataset wordt gevormd door een database van de Rabobank en bevat financiële jaarverslagen van MKB-klanten van de bank van de jaren 2002 tot 2005. Werkgelegenheidgegevens zijn toegevoegd door een koppeling aan de LISA database, en regionale kennisgegevens zijn toegevoegd uit het onderzoek ‘Kennis op de Kaart’ (Raspe et al, 2005).

Hoewel de in de theorie geldende aannames door dit onderzoek niet alle in dezelfde mate overeind kunnen worden gehouden, biedt het onderzoek wel interessante aanknopingspunten. Veel literatuur wijst op de voordelen van stedelijke en regionale diversiteit, dat middels externaliteiten leidt tot regionaal economische groei. De uitkomsten, met andere meeteenheden, leiden op microniveau tot minder eenduidige uitkomsten. Zo leidt ruimtelijke specialisatie in veel gevallen tot betere prestaties van MKB-bedrijven, en wordt een positief verband tussen stedelijke en regionale diversiteit en betere bedrijfsprestaties enkel aangetoond voor de groei van werkgelegenheid. Zoals in lijn met de theorie te verwachten is zorgt een hoge dichtheid, mogelijk door een verhoogde kans op externaliteiten en spillovers, voor betere bedrijfsprestaties. De hoeveelheid kennispotentieel in een regio, wat volgens theorie economische groei bevordert, heeft niet altijd positieve invloed op de bedrijfsprestaties. Tevens bestaan er voornamelijk tussen de Randstad, de intermediaire zone en de nationale periferie grote verschillen tussen bedrijven, voornamelijk in de groei van werkgelegenheid. Zoals verwacht is de Randstad wat betreft werkgelegenheidsgroei en omzetgroei nog steeds de motor van de Nederlandse economie.