Hart en ziel van de VOC in Sri Lanka in de periode 1658-1675

Abstract

De centrale onderzoeksvraag in deze scriptie is gericht op het wezen van de VOC in de eerste periode van haar aanwezigheid op Sri Lanka, van 1658 tot 1675. In dat kader komen vragen aan de orde als: Wat was dat nu eigenlijk voor een beweging? Had zij meer karakteristieken van een handelsonderneming of van een staat? Werkte zij eerder samen op basis van gelijkwaardigheid en of was meer ze een roofkapitalist, gericht op extractie van rijkdommen van Azië? Was ze één organisatie of een soort federatie, bestaande min of meer zelfstandige eenheden? Of was ze van dat alles een beetje, en overwoog, afhankelijk van de tijd en plaats van onderzoek, dan weer het één en dan weer het ander? Ik benoem dit als ‘hart en ziel’. Daarmee komt tot uiting dat het zowel gaat over de gedragingen van de VOC (het hart) als de beleving, overtuiging, en zingeving van de tijdgenoten die betrokken waren bij de VOC (de ziel). Een belangrijke stap in dit onderzoek is het ontwerp van een beoordelingsperspectief. Geanalyseerd wordt dat in de bestaande historiografie veelal vanuit één perspectief naar de VOC wordt gekeken: óf het institutionele perspectief, óf het economische perspectief, óf het militair-politieke perspectief, óf het sociale perspectief óf het cultuurhistorische perspectief. Op basis van een inventarisatie van de historiografieën van al deze afzonderlijke perspectieven wordt een geïntegreerd perspectief voor de beantwoording van de centrale onderzoeksvraag ontworpen. Met toepassing van dit geïntegreerde perspectief wordt vervolgens in uiteenlopende primaire bronnen en secundaire literatuur onderzoek gedaan naar hart en ziel van de VOC in Sri Lanka in de onderzoeksperiode. Als drie kernelementen van het ‘hart’ komen naar voren: (1) commercieel talent en succes in het behalen van commerciële doelstellingen, (2) geweld en onderdrukking in het inzetten van middelen en (3) egocentrisme in het handelen met weinig oog voor de gevolgen voor de lokale samenlevingen op Sri Lanka. Het kernelement van de ‘ziel’ is de vertaling van het hart in woorden die begrip voor de grimmige situatie opriepen en bijdroegen aan de legitimatie daarvan. Tenslotte worden voorstellen gedaan voor vervolgonderzoek.