De gilde en het genootschap. Taal, nationalisme en godsdienst in West-Vlaanderen en Zuid-Afrika tussen 1870 en 1885

Abstract

In dit onderzoek vergelijk ik twee taalgenootschappen die aan het einde van de negentiende eeuw actief waren aan de randen van het Nederlands taalgebied aan de hand van hun opvattingen over taal, godsdienst en politiek. De West-Vlaamse Gilde van Sinte Luitgaarde werd in 1874 opgericht in Brugge. Een jaar later verscheen in Zuid-Afrika het Genootskap van Regte Afrikaners op het toneel. Beide bewegingen keerden zich af van het Noord-Nederlands. Het Genootskap wilde Afrikaans, een dochtertaal van het Nederlands, tot een algemene voertaal verheffen. De Gilde vond dat er nieuw soort Standaardnederlands moest ontstaan waar West-Vlaamse en andere dialecten een grotere bijdrage aan leverden. Daarnaast hadden beide bewegingen een sterk religieus karakter. De Gilde werd gedomineerd door katholieke priesters en een calvinistische predikant was de aanvoerder van het Genootskap. Bij de West-Vlamingen moest taal religie ondersteunen en de leden van het Genootskap werden gedreven het Afrikaans te bevorderen, zodat ze een Bijbelvertaling konden uitbrengen. In politiek opzicht stond de Gilde achter de Belgische staat en monarchie. Een prominente Gildebroeder vertegenwoordigde later de Katholieke partij in de gemeenteraad van Brugge. Het Genootskap wilde liever de staatsgrenzen hertekenen en de Britse koloniën in Zuid-Afrika verenigingen met de Boerenrepublieken die waren gesticht door uitgeweken Afrikaanstaligen.