Wie wordt spiritueel en wie wordt atheïst? Een kwantitatief onderzoek naar de invloed van religieuze opvoeding, aangeleerde religieuze normen en gender in de ontwikkeling van post-christelijke identiteiten.

Abstract

In de afgelopen decennia is binnen de West-Europese samenlevingen een duidelijk proces van ontkerkelijking zichtbaar geworden. Dit heeft geleid tot een zeer divers religieus landschap waarbij zowel seculiere als nieuwe religieuze identiteiten zijn ontstaan. Opvallend is echter dat in de wetenschap deze verschillende identiteitsontwikkelingen worden verklaard aan de hand van dezelfde processen waardoor er een black box gecreëerd is. Dit onderzoek tracht met behulp van microfactoren inzicht te geven in deze black box tussen enerzijds modernisatieprocessen als individualisering en anderzijds een variatie in post-christelijke identiteitsontwikkeling. Op basis van eerder onderzoek van Van ’t Hul (2012) zijn twee hoofdverklaringen aangewezen die het ontwikkelingstraject kunnen beïnvloeden. Ten eerste wordt verwacht dat de mate van striktheid in de religieuze opvoeding een rol speelt. Ten tweede wordt de set van aangeleerde religieuze normen als invloedrijke factor ingeschat. Een derde alternatieve verklaring wordt in dit onderzoek toegeschreven aan gender. Aan de hand van de gegevens die zijn verzameld in de vierde ronde van de European Values Study in 2008 (N=2827) is een analyse gemaakt waaruit een aantal conclusies getrokken is. Allereerst blijkt dat naarmate de christelijke opvoeding van een individu strikter is, de kans hoger wordt om een atheïstische post-christelijke identiteit te ontwikkelen. Daarmee wordt ook duidelijk dat naarmate de christelijke opvoeding liberaler is, de kans groter wordt om een spirituele post-christelijke identiteit te ontwikkelen. Ten tweede komt naar voren dat mannen een grotere kans hebben om een atheïstische post-christelijke identiteit te ontwikkelen ten opzichte van vrouwen die een grotere kans hebben om een spirituele post-christelijke identiteit te ontwikkelen. In dit onderzoek werd geen duidelijk bewijs gevonden voor het verband tussen aangeleerde religieuze normen en de ontwikkeling van een post-christelijke identiteit.