"Zeeland Bestaat Niet Meer" Cultureel Geheugen van de Watersnoodramp in De Storm

Abstract

De film De Storm geeft een representatie van de Watersnoodramp van 1953. In dit onderzoek wordt gekeken naar de constructie van cultureel geheugen door deze film te analyseren aan de hand van de vijf processen die Ann Rigney opstelde als onderdeel van wat zij noemt ‘cultural memory’. Cultureel geheugen is het fenomeen dat voorkomt als er in de publieke sfeer van een gemeenschap ‘herinneringen’ worden gevormd door middel van medialisatie. Deze herinneringen leiden tot een collectief begrip van het verleden. Dit analysemodel hanteer ik als alternatief voor Robert A. Rosenstone’s theorie over film als ‘mode of historical thought’. De nadruk van het onderzoek ligt hierdoor minder op de vergelijking tussen de werkelijke geschiedenis en de film. Onderzoek aan de hand van cultureel geheugen richt zich meer op de manieren van herinneren en de oorsprong van de herinnering. De vijf processen die Rigney beschrijft zijn ‘selectie’, ‘convergentie’, ‘recursiviteit’, ‘modelleren’ en ‘vertaling en overdracht’. Deze processen komen naar voren door de keuzes in beeldmateriaal die de filmmakers hebben gemaakt, de locatie, tijd en historische gebeurtenissen die worden afgebeeld in de film en de contrasterende identiteiten van verschillende personages of groepen. Naast een analyse van de film is er ook gekeken hoe andere ‘herinneringen’ de Watersnoodramp in beeld brengen. Hiervoor zijn drie andere objecten onderworpen aan een vergelijkende analyse. Hieruit werd geconstateerd dat de bronnen met elkaar samenhangen en één bron, het boek De Ramp van Kees Slager, veelbetekenend is geweest voor het latere culturele geheugen van de Watersnoodramp. Er zijn verschillen in vorm en overeenkomsten in thema’s tussen de onderzochte ‘herinneringen’. Uit de bronnen zelf en parateksten als recensies bleek dat elk van de herinneringen het gesprek rond de Watersnoodramp op gang bracht of dat hier in ieder geval een poging toe werd gedaan. Cultureel geheugen draait om de omgang met het verleden door de mensen in het heden. Het is een actief proces dat nieuwe vormen krijgt en onderhevig is aan remediatie met als doel om het verleden te behouden, of juist terug te brengen en over te dragen aan een nieuwe generatie.