“Zolang je maar wel onze fundamentele waarden en vrijheden respecteert en onderwijst” - Een analyse van de complexiteit omtrent de implementatie van burgerschapsonderwijs vanuit de democratische basiswaarden binnen het primair onderwijs in Nederland.

Abstract

Sinds februari 2006 is het Nederlands primair, voortgezet en speciaal onderwijs bij wet verplicht om aandacht te besteden aan democratisch burgerschapsonderwijs, gebaseerd op de democratische basiswaarden vrijheid, gelijkheid en solidariteit. In dit interdisciplinaire onderzoek is een analyse gedaan van de moeilijkheden omtrent de implementatie van dit burgerschapsonderwijs in het primair onderwijs in Nederland.

Vanuit Culturele Antropologie is gebleken dat het belang van burgerschapsonderwijs veelal benaderd wordt vanuit de Nederlandse natiestaat, waarbij de democratische basiswaarden gelinkt worden aan het idee van een ‘typische’ Nederlandse nationaliteit. Dit kan voor uitsluiting van bepaalde groepen zorgen. Humanistiek heeft aangetoond dat het normatieve karakter van democratisch burgerschapsonderwijs vraagt om ruimte voor ervaringsgericht leren. Bovendien blijkt het vertrekken vanuit democratische waarden essentieel om de democratische vrijheid te kunnen garanderen. Vanuit onderwijswetenschappen is onderzocht welke sociale vaardigheden bij democratisch burgerschap horen en hoe het leren van deze sociale vaardigheden binnen het huidige onderwijssysteem, waarbinnen de nadruk ligt op ‘cognitief’ leren en meetbare resultaten, plaats kunnen krijgen. Ten slotte is vanuit Nederland onderzocht of rijke teksten een geschikte methode zijn om op de basisschool burgerschapsonderwijs te geven. Daarbij is gebleken dat de docent hierin een essentiële rol vervult.

Uit de disciplinaire inzichten is gebleken dat de moeilijkheden rondom de implementatie van burgerschapsonderwijs voortkomen uit de verschillende spanningsvelden waarbinnen burgerschapsonderwijs zich bevindt. De vraag hoe burgerschap kan worden geleerd zonder definitieve definitie of invulling, waarbij vrijheid wordt overgelaten voor het individu, behoeft nader onderzoek. Pas daarna kan democratisch burgerschap op een goede manier worden geïmplementeerd in het basisonderwijs.