Werken met de dood: de opkomst van taxidermie in de hedendaagse beeldende kunst

Abstract

In de hedendaagse kunst lijkt een nieuw medium snel aan populariteit te winnen: taxidermie. Enkele kunstenaars zijn sinds de jaren negentig gebruik gaan maken van dierenhuid of andere onderdelen van dierenlichamen. De laatste jaren is het aantal kunstenaars die met het medium experimenteren steeds meer toegenomen. Dit onderzoek bespreekt de maatschappelijke ontwikkelingen en de specifieke eigenschappen van taxidermie die verklaren waarom het medium op dit moment populair is onder kunstenaars. Klimaatverandering en het uitsterven van diersoorten heeft de aandacht gevestigd op de invloed van de mens op de leefruimte van dieren. In het academisch veld worden vaststaande noties over de betekenis van het dier-zijn en de relatie tussen mens en dier herzien. Daarnaast is er een beweging in de hedendaagse kunst die terugverlangt naar het ambacht. De kunstenaars Les Deux Garçons, Janis Rafa en Darwin, Sinke & Van Tongeren maken op uiteenlopende wijze gebruik van taxidermie. Hun werken dienen in dit onderzoek als voorbeeld om zichtbaar te maken hoe taxidermie gebruikt kan worden om maatschappelijke kwesties aan te kaarten. De kunstenaars hebben verschillende stijlen en intenties. Hieruit wordt duidelijk welke visuele mogelijkheden het medium biedt. Taxidermie maakt het mogelijk voor kunstenaars om de dood te tonen aan de hand van ooit levende dieren. Les Deux Garçons gebruiken dit om aandacht te vragen voor de milieuproblematiek en de manier waarop dieren moeten lijden door menselijk wangedrag. Zij geven een extra laag aan het werk door hun antropomorfe stijl. Deze herinnert aan een populaire stijl in de taxidermie van de negentiende eeuw. Rafa experimenteert met de vraag wat mens-zijn en dier-zijn betekent. Haar werk wordt gekenmerkt door thema’s zoals verlies, vergankelijkheid en de relatie tussen mens en dier. De index theorie, geformuleerd door Roland Barthes, speelt een belangrijke rol in haar werk. Darwin, Sinke & Van Tongeren zijn vooral geïnteresseerd in het sterk ambachtelijke karakter van de taxidermie praktijk. Hun werk is sterk esthetisch met verwijzingen naar zeventiende-eeuwse schilderkunst. Uit het onderzoek blijkt dat taxidermie geschikt is om vragen op te roepen over hoe er moet worden omgegaan met dieren. De kunstenaars kunnen vragen stellen over de relatie en de verschillen tussen mens en dier. Daarnaast is taxidermie aantrekkelijk door het ambachtelijke karakter. Het gebruik van dierlijk materiaal voegt extra betekenislagen toe aan een werk. Een boodschap kan hierdoor met meer impact worden overgebracht op het publiek.