De overtreffende akkoordtrap: De harmonische syntaxis van de overmatige drieklank in de kamermuziek van Schubert

Abstract

In dit onderzoek is getracht enkele harmonisch syntactische regels op te stellen over de overmatige drieklank in de eerste helft van de negentiende eeuw. Hiermee is een poging gedaan een gat in de didactische kennis over negentiende-eeuwse muziektheorie op het vlak van deze drieklank te dichten. Dit is gedaan door middel van een corpusonderzoek naar de muziek van Franz Schubert voor klein ensemble. De keuze voor dit corpus is gemaakt op basis van bronnen waarin Schubert wordt aangehaald als harmonisch avontuurlijk, maar toch trouw aan de harmonische syntaxis van de vroege negentiende eeuw. Voor het corpusonderzoek is een beroep gedaan op de MIDI-data van het Yale-Classical Archives Corpus, welke zijn gefilterd op het voorkomen van de overmatige drieklank. De resultaten uit deze onderzoeksstap zijn geanalyseerd door middel van Schenkeranalyses en Neo-Riemanniaanse analyses, om tot algemene stemvoeringregels met betrekking tot de overmatige drieklank te komen. Uit de resultaten van dit onderzoek blijkt dat de overmatige drieklank een veelgebruikt muzikaal middel in de muziek van Schubert is. Daardoor is het mogelijk om syntactische regels op te stellen. In tegenstelling tot bevindingen van hedendaagse bronnen functioneert de overmatige drieklank vaak als wisseldominant, en kunnen de stemvoeringregels van de authentieke cadens in veel gevallen worden overgenomen om de overmatige drieklank te harmoniseren. Het is echter mogelijk om deze regels flexibel te hanteren vanwege de enharmonisch symmetrische eigenschappen van het akkoord.