Teksten met een stem: Een corpusanalyse naar het gebruik van stem-elementen in educatieve teksten voor de tweede klas van het vmbo en het vwo

Abstract

In dit onderzoek is een corpusanalyse uitgevoerd om het huidige gebruik van stem-elementen in educatieve teksten van de vakken geschiedenis en aardrijkskunde in de tweede klas van het vmbo en het vwo te bekijken. Veel leerlingen op het voortgezet onderwijs begrijpen hun schoolteksten vaak onvoldoende (Van Silfhout, Evers-Vermeul & Sanders, 2014). Schoolteksten wijken af van dagelijks taalgebruik, omdat ze ‘academische taal’ bevatten (Evers-Vermeul & van der Hoeven, 2015). Omdat veel van het leren op school plaatsvindt door middel van het lezen van schoolboeken is het van belang schoolteksten op een begrijpelijke manier te schrijven en ervoor zorgen dat leerlingen hun aandacht bij de tekst houden. Een manier om dit voor elkaar te krijgen, is door het toevoegen van stem-elementen. Dit is een vorm van levendigheid. Stem-elementen kunnen ervoor zorgen dat interactie ontstaat tussen de auteur en de lezer (Sangers et al., 2019). Levendigheid zorgt mogelijk voor een betere onthoudbaarheid, aantrekkelijkheid en begrijpelijkheid van educatieve teksten. Aangezien vooral vmbo’ers moeite hebben met lezen (Inspectie van het Onderwijs, 2008), zouden zij baat kunnen hebben bij de aanwezigheid van veel stem-elementen. Vmbo teksten liggen het meest uiteen met vwo teksten. Teksten op het vwo bevatten vaak meer academische taal dan op het vmbo, omdat vwo’ers worden voorbereid op het wetenschappelijk onderwijs. Uit een corpusanalyse bleek dat de stem-elementen connecties fysieke omgeving en beletselteken vaker werden gebruikt in vmbo teksten dan in vwo teksten bij het vak geschiedenis. Tevens bleek dat de stem-elementen vragen en evaluaties vaker werden gebruikt in geschiedenisteksten dan in aardrijkskundeteksten op het vwo.