Bijstandsgerechtigden, krijgen ze waardering of hebben ze te maken met stigmatisering? Een kwalitatieve inductieve frame-analyse naar de beeldvorming over bijstandsgerechtigden in de Nederlandse dagbladen De Telegraaf en het NRC Handelsblad in de periode januari 2019 tot en met januari 2020.

Abstract

Bijstandsgerechtigden zijn een belangrijke groep binnen de Nederlandse samenleving, omdat anno 2020 nog ruim 400.00 mensen leven van een bijstandsuitkering. Veel bijstandsgerechtigden zijn werkloos en hebben een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Enerzijds komt dit omdat zij bijvoorbeeld vanwege een arbeidsbeperking niet in staat zijn om te werken. Anderzijds kunnen vooroordelen en negatieve stereotypen oorzaken zijn dat bijstandsgerechtigden geen baan kunnen vinden. Uit eerdere onderzoeken is gebleken dat bijstandsgerechtigden vooroordelen ervaren en last hebben van negatieve stereotypen. De media hebben veel invloed op deze stereotypen. Enerzijds kunnen media ervoor zorgen dat stereotypen ontstaan en anderzijds versterken of verzwakken de media bestaande stereotypen door middel van framing. In deze masterthesis wordt er onderzoek gedaan naar de beeldvorming over bijstandsgerechtigden in de twee Nederlandse dagbladen De Telegraaf en NRC Handelsblad. Dagbladen bereiken een groot publiek en De Telegraaf en NRC Handelsblad behoren tot de vier grootste Nederlandse dagbladen. Berichten over bijstandsgerechtigden bereiken hierdoor een groot deel van de Nederlandse lezers, waaronder werkgevers. De beeldvorming in deze twee dagbladen is onderzocht door middel van een kwalitatieve inductieve frame-analyse. Hierbij is enerzijds gekeken naar de manier waarop bijstandsgerechtigden worden getypeerd in beide dagbladen middels woordkeuze, metaforen en stereotypen. Anderzijds is gekeken naar de context die geschetst wordt rondom bijstandsgerechtigden. Deze typeringen en contexten zijn geanalyseerd en daaruit zijn twee masterframes over bijstandsgerechtigden voortgekomen. Enerzijds bestaat het ‘bijstandsgerechtigden zijn daders’-frame. In dit frame worden bijstandsgerechtigden gezien als ‘profiteurs’ en ‘uitkeringstrekkers’. Daarbij wordt er aangegeven dat bijstandsgerechtigden een tegenprestatie zoals vrijwilligerswerk of mantelzorg moeten uitvoeren ter compensatie voor een uitkering. Het andere frame is het ‘bijstandsgerechtigden zijn slachtoffers’-frame. In dit frame worden bijstandsgerechtigden beschreven als mensen die niet vrijwillig voor de bijstand hebben gekozen, maar bijvoorbeeld vanwege een arbeidsbeperking niet kunnen werken en door schulden van de bijstand moeten leven. Een tegenprestatie wordt hierbij gezien als ondersteuning vanuit de overheid waarbij bijstandsgerechtigden coaching of trainingen krijgen aangeboden waarmee ze bijvoorbeeld uit de schulden kunnen komen. Beide frames komen in beide dagbladen voor, maar het ‘bijstandsgerechtigden zijn daders’-frame overheerst meer in De Telegraaf en ‘bijstandsgerechtigden zijn slachtoffers’-frame overheerst meer in NRC Handelsblad. De frames zijn erg bepalend voor de positie van bijstandsgerechtigden, met name op de arbeidsmarkt. Een interessante uitkomst van dit onderzoek is dat zowel het daders als het slachtoffer frame vanwege stereotypering bijdraagt aan het beeld dat een bijstandsgerechtigde een minder aantrekkelijke kracht op de arbeidsmarkt is.