Burgerparticipatie in ruimtelijk beleid: de beweegredenen achter dit concept

Abstract

De laatste decennia is burgerparticipatie een steeds prominentere rol gaan spelen in de samenleving. Mensen worden steeds mondiger en overheden stimuleren de betrokkenheid van burgers bij beleid- en besluitvorming steeds meer. De aankomende Omgevingswet speelt een belangrijke rol voor burgerparticipatie in de Nederlandse samenleving. Deze wet is een stelselherziening van het omgevingsrecht, waarbij burgerparticipatie een thema is dat een belangrijke plaats heeft gekregen. Door middel van motiveringsplichten wordt het namelijk voor overheden verplicht om burgers te betrekken in het vormen van ruimtelijk beleid. Nu er nog geen verplichting is, is het interessant om te onderzoeken welke redenen Nederlandse gemeenten momenteel hebben om burgers te betrekken in ruimtelijke beleidsvorming. Hiermee kan een beeld worden gevormd over welke benaderingen gemeenten hebben bij burgerparticipatie. In dit afstudeeronderzoek is dit onderzocht. De hoofdvraag in dit onderzoek is: ‘In hoeverre zijn er overeenkomsten of verschillen tussen de redenen van Nederlandse gemeenten om burgers te betrekken in ruimtelijk beleid en de intenties van de wetgever om participatie te verplichten in de Omgevingswet?’ Deze vraag is beantwoord door middel van een vragenlijst onder 130 medewerkers van Nederlandse gemeenten, met twee diepte-interviews met experts als toelichting.

Uit de resultaten blijkt dat gemeenten vooral belang hechten aan het hebben van een overtuiging dat burgerparticipatie een recht is voor burgers. Daarnaast vinden gemeenten het belangrijk om mensen te betrekken bij de samenleving en het uitwisselen van informatie en ideeën om beleid te verbeteren. De wetgever daarentegen vindt het creëren van draagvlak belangrijk, om zo het aandeel zienswijzen en bezwaar- en beroepschriften te verminderen en noemt de overtuiging dat burgerparticipatie een recht is niet. De conclusie kan worden getrokken dat een duidelijk beeld kan worden gevormd over de beweegredenen van gemeenten om burgers te betrekken in ruimtelijk beleid en dat dit op sommige vlakken afwijkt met wat de wetgever aangeeft. Met deze resultaten kunnen aanbevelingen worden gedaan om het debat rond het belang van burgerparticipatie te verschuiven van de focus op het creëren van draagvlak naar de daadwerkelijke redenen die belangrijk zijn.