Van tijdsgeest naar wetenschap Een publiek debat over plagiaat als illustratie van een veranderde norm binnen de integriteit van wetenschap. Een Nederlandse casestudy (1990-2020).

Abstract

Het vertrouwen in de wetenschap is de afgelopen twee decennia flink gedaald: er heerst een beeld over een ‘in crisis verkerende wetenschap’. Aangezien wetenschappelijk onderzoek van cruciaal betekenis is voor het fundament van onze samenleving, is het belangrijk om te controleren of dit huidige beeld van wetenschap klopt. Mogelijk is de stand van de wetenschap positiever dan nu lijkt, en is de wetenschap niet verslechterd, maar zijn de ‘spelregels’ veranderd. Om dat te achterhalen is er voor deze scriptie onderzoek gedaan naar de norm waarmee de integriteit van wetenschap wordt beoordeeld, en een eventuele verandering daarvan. Aangezien de constatering van verandering of continuïteit vooral waardevol worden wanneer de observatie wordt verricht over een langere periode, is dit onderzoek ingestoken vanuit een historisch perspectief, en een analyse gemaakt van het publieke debat over plagiaat tussen 1990-2020, op basis van artikelen in Nederlandse kwaliteitskranten. De selectie van 206 artikelen die daaruit is gemaakt, heeft gediend als reconstructie van dit debat. Ondanks dat het thema ‘plagiaat’ geen centrale plek bleek in te nemen in het debat, is er op basis van de bronnenanalyse meer duidelijkheid ontstaan over de fasen waarin en de manier waarop de verandering van de norm heeft plaatsgevonden. Samengevat kan er geconstateerd worden dat sprake is van een ‘langzaam schrijdend inzicht’: het belang van integriteit van wetenschap wordt meer dan begin jaren 1990 erkent; integriteit van onderzoek wordt niet als individuele maar institutionele verantwoordelijkheid gezien; en er vind codificering van gedragsregels en differentiatie van vormen van wangedrag plaats. Hoewel de kwaliteit van wetenschap onderzocht moet worden en moet blijven worden, toont dit onderzoek aan dat er óók een verandering heeft plaatsgevonden ten aanzien van de manier waarop wij wetenschappelijk onderzoek beoordelen.