| dc.description.abstract | In dit onderzoek staat de vraag centraal wat de theorie en praktijk was van het schilderen van kaarslicht in nachtstukken van Nederlandse schilders die in Italië geweest zijn en in Utrecht werkzaam waren in de periode 1620-1630. Nederlandse schilders waren innovatief in het vertonen van artificiële lichtbronnen in nachtstukken en onderscheidden zich daarmee van andere schilders uit hun tijd. Tot op heden is er geen diepgaand onderzoek uitgevoerd naar de relatie tussen theorie en praktijk van het weergeven van artificiële lichtbronnen in Nederlandse nachtstukken in de periode 1620-1630.
Om een antwoord te geven op de onderzoeksvraag zijn primaire en secundaire bronnen gebruikt om de theorie van het weergeven van kaarslicht in nachtstukken te achterhalen. De primaire bronnen waren kunsttraktaten van twee Italiaanse auteurs, namelijk Trattato dell'arte della pittura (1584) van Giovanni Paolo Lomazzo en De’ veri precetti della pittura (1586) van Giovanni Battista Armenini. De Italiaanse schrijvers doen algemene uitspraken over het weergeven van licht in de schilderkunst en besteden niet veel aandacht aan de manier waarop artificieel licht in taferelen moet worden weergegeven. De auteurs geven in hun traktaten aan dat kleur altijd moet worden weergegeven met de effecten van het licht. Daarnaast schrijven zij dat een schilder kleuren geleidelijk in elkaar over moet laten lopen zonder duidelijk te maken waar een kleur begint en de andere eindigt, opdat geen harde contrasten op het doek ontstaan.
Vervolgens zijn ook twee Nederlandse kunsttraktaten bestudeerd. Het Schilder-Boeck (1604) van Karel van Mander en Inleyding tot de hooge schoole der schilderkunst: anders de zichtbaere werelt (1678) van Samuel van Hoogstraten. De Nederlandse schrijvers besteden in hun traktaten aandacht aan de weergave van kaarslicht en zijn schaduw. Volgens de auteurs moeten harde contrasten op het doek vermeden worden en moet een schilder bewust zijn van de schaduwen die door kaarslicht ontstaan.
Tot slot is onderzoek gedaan naar de praktijk van het schilderen van kaarslicht. Dit is gedaan door een selectie te maken van nachtstukken met artificieel licht van Nederlandse schilders die in Italië geweest zijn en in de periode 1620-1630 in Utrecht actief waren. Deze regio is gekozen, omdat de voornaamste schilders die nachtstukken vervaardigden met artificieel licht, zoals Van Honthorst en Ter Brugghen, uit Utrecht kwamen en na hun verblijf in Italië zijn de schilders naar Utrecht teruggekeerd. Daarom is Utrecht het uitgangspunt voor dit onderzoek. De periode 1620-1630 is gekozen, omdat dit de bloeiperiode is van het nachtstuk met kunstmatig licht in Nederland. Uit dit onderzoek is gebleken dat de theorie en de praktijk van het schilderen van nachtstukken met kaarslicht van elkaar verschillen. De auteurs willen door middel van hun kunsttraktaten de schilderkunst bij de vrije kunsten laten horen. Om het gegeven te rechtvaardigen dat de schilderkunst geen ambacht is, willen de schilders in hun traktaten duidelijk maken dat de schilderkunst gebaseerd is op de wetten van de natuur. In theorie was het navolgen van de wetten van de natuur het hoogste doel, maar deze regels waren niet altijd te rijmen met de compositorische keuzes van de schilders. Het gegeven dat schilders niet vaak de voorschriften van de auteurs navolgen heeft onder andere te maken met de iconografie van de taferelen. Kaarslicht wordt door schilders gebruikt om bepaalde elementen uit de schilderijen extra te belichten en de betekenis van een voorstelling te versterken. | |
