Het Spectrum van Hoofsheid. De invulling van hoofsheid in de 'Lanceloet', 'Queeste vanden Grale', en 'Arturs doet' uit de Lancelotcompilatie

Abstract

In dit onderzoek wordt de vraag beantwoord hoe invulling gegeven wordt aan het begrip ‘hoofsheid’ in de drie kernteksten van de Lancelotcompilatie: Lanceloet, Queeste vanden Grale en Arturs doet. Bekend is dat in de 12e en 13e eeuw hoofsheid als cultureel ideaal binnen de adellijke wereld een grote rol speelde, maar dat de invulling van dit ideaal verschilde per auteur. Het is binnen de ridderromans dat dit ideaal veel gehanteerd werd als eigenschap van ridders als voorbeeld voor het adellijke publiek. Door invloed van de kerk veranderde dit ideaal van de wereldlijke ridder drastisch naar dat van een vrome ridder in dienst van God. De Lanceloet en Queeste vanden Grale worden vaak gezien als de scherpste veroordeling van het wereldlijke hoofse ideaal. Door middel van een computationele analyse is gekeken naar de vele varianten in de drie kernteksten van ‘hoofsheid’ en diens antoniem ‘dorperheid’, naar de frequentie van de lemma’s, de vindplaats(en) en totale verdeling van de lemma’s in de kerntekst. De hieruit verkregen fragmenten zijn onderworpen aan een ‘close reading’, waarbij rekening gehouden is met de context van de situatie, de betrokken personages en de mogelijke eigenschappen die bij de lemma’s ‘hoofsheid’ en ‘dorperheid’ voorkomen. De verkregen data uit de analyse en de bestudering van het cultuurhistorisch kader laten een correlatie zien tussen de invulling van het begrip ‘hoofsheid’ in de 13e en 14e eeuw in het cultuurhistorische kader enerzijds en in de drie kernteksten van de Lancelotcompilatie anderzijds. In de Lanceloet, Queeste vanden Grale en Arturs doet wordt het wereldlijke hoofse ideaal echter niet verworpen maar aangepast, zodat het begrip hoofsheid in de kernteksten van de Lancelotcompilatie een rijk spectrum aan betekenissen draagt wanneer het verhaal tot een einde komt.