‘Het’ is lastig: Gendermarkering in geschreven taal van dove volwassenen

Abstract

In dit onderzoek is aan de hand van een semi-spontane schrijfopdracht onderzocht wanneer gendermarkering in het geschreven Nederlands van prelinguale dove volwassenen afwijkt van de Nederlandse grammatica. De aanleiding voor deze studie is de leemte in de kennis over de invloed van de Nederlandse Gebarentaal op het geschreven Nederlands. Hoewel er eerder onderzoek is gedaan naar de verwerving van het genus bij dove volwassenen is er niet gekeken wanneer er afwijkingen plaatsvinden. Deze kennis zou bij kunnen dragen aan het maken van lesmethodes gericht op prelinguale dove volwassenen, maar ook aan algemene kennis over het leren van een taal voor anderstaligen. Daarom is dit onderzoek zowel maatschappelijk als wetenschappelijk relevant. Eerdere onderzoeken over de geschreven taalproductie van dove volwassenen (Emmerik et al., 2009; Van Beijsterveldt, 2009) en studies over gendermarkering in het Nederlands (Audring, 2009; Audring en Booij, 2009; Blom et al., 2008; Cornips & De Vogelaer, 2009; Roodenburg & Hulk, 2008; Unsworth, 2008) dienen als fundering voor dit onderzoek. Negen participanten hebben met behulp van 24 verschillende illustraties uit het printenboek Frog, where are you? (Mayer, 1969) een verhaal geschreven. Deze teksten zijn geanalyseerd door te kijken naar het gebruik van lidwoorden, aanwijzende voornaamwoorden en betrekkelijke voornaamwoorden. Vervolgens is er onderzocht in hoeverre genusverwisselingen te verklaren waren aan de hand van de individueringshiërarchie van Audring (2009). Deze theorie stelt dat afwijkingen in gendermarkering te verklaren zijn doordat het semantische regelsysteem van een zelfstandig naamwoord afwijkt van het grammaticale regelsysteem. In deze studie is getracht antwoord te gegeven op de volgende onderzoeksvraag: Wanneer vinden er afwijkingen plaats in de gendermarkering van het geschreven Nederlands van dove volwassenen? Ondanks de kleine omvang van deze studie zijn er interessante resultaten gevonden. Ten eerste bleek dat afwijkingen van het genus voornamelijk plaatsvinden bij enkelvoudige zelfstandige naamwoorden (met uitzondering van diminutieven). Ten tweede is er geconstateerd dat het genus van zijdige nomina minder werd verwisseld dan het genus van onzijdige nomina. Ten slotte kan er worden geconcludeerd dat de individueringshiërarchie niet de meeste genusverwisselingen kan verklaren. Desalniettemin laten de resultaten zien dat het semantische regelsysteem wel degelijk enige invloed heeft op de genusafwijkingen. Dit zou bij een vervolgonderzoek op grotere schaal nader onderzocht kunnen worden.