| dc.description.abstract | De impact van de mens op de verwoesting van de natuur, en daarmee de menselijke relatie met de natuur, is in de moderne tijd een steeds urgentere kwestie geworden, ook in de filosofie. Men wordt er in steeds grotere mate van doordrongen dat we zo niet kunnen doorgaan: de natuur kwijnt weg. In dit paper wordt een stroming aan filosofen bekeken die er binnen het ecologisch debat van overtuigd zijn dat het probleem van de mens-natuur relatie te vinden is in het denken daarover: hoe men überhaupt denkt en spreekt over het concept “natuur” – iets wat ik aanduid als “Gestalt-switch-ecologie” of “- denken”. We vertrekken in de bespreking hiervan in het eerste hoofdstuk bij het paradigmatische gedachtegoed van Heidegger, die bij zijn lezers de kwestie van een beperkt en potentieel desastreus “denkkader” heeft benadrukt. Bij Heidegger ziet men op welke manier het westers metafysisch denkkader schadelijk zou kunnen zijn voor de natuur, of voor onze relatie daarmee. Hier lopen we voor het eerst tegen het probleem aan waar dit paper om draait: de transformatie van het denken die nodig zou zijn om uit de problematiek te treden is niet mogelijk vanuit menselijk initiatief, omdat een dergelijk initiatief te diep verweven zit in dit denkkader. Bij de tweede denker waar dit paper in het tweede hoofdstuk induikt, zien wij dit tevens terug. Timothy Morton schetst een specifieker op de ecologie toegepast plaatje van de manier waarop ons Gestalt problematisch is voor de natuur, en laat de lezer vervolgens zien dat er geen weg is uit ons Gestalt, ook niet door de werken van “nature-writers”, die zich hebben ingezet om de relatie met de natuur vanuit hun teksten te versterken door de tegenovergestelde houding aan te nemen ten opzichte van het traditioneel westerse denkkader. Een dergelijke tactiek verergert de problematiek louter, en laat de desastreuze metafysica dieper inweken. Er is dus geen weg uit het voor de natuur schadelijke Gestalt. Een schrijver als Morton trekt hieruit de radicale conclusie dat men niets kan doen of betekenisvol kan denken over de ecologische crisis, en dat men een houding aan moet nemen die de sterfelijkheid van ecosystemen accepteert. De Gestalt-switch- ecologie zoals in dit paper besproken wordt, blijkt dus naar een fatalisme en een bepaald nihilisme te tenderen. In het laatste hoofdstuk wordt afgewogen of dit denken van een dergelijke beschuldiging gered kan worden. Heidegger blijkt niet zo makkelijk te redden van een bepaald fatalisme, maar biedt de ecologische lezer zowel op ethisch als praktisch gebied nog een bepaalde ruimte. Morton doet dit niet en impliceert in plaats daarvan dat men ethisch en praktisch gebonden is aan het accepteren van de ecologische ondergang. De gevolgstrekkingen die hij vanuit de metafysica projecteert op de ecologische praktijk, zijn niet alleen ongegrond geprojecteerd, maar ook destructief voor het ecologisch debat. Ik concludeer dat ik een dergelijk fatalistisch en nihilistisch denken aan vind zetten tot passiviteit en compliciteit in het ecologisch probleem, en dat Gestalt-switch-ecologie alleen een bijdrage levert in het ecologisch debat – in plaats van daar een verwoestende rol in te spelen – zodra zij ruimte biedt voor de praktische verbetering van de ecologische situatie, ondanks de onvermijdelijkheid van onze desastreuze metafysica. | |
