Vuurwerkprenten: genot en gevaar weerspiegeld. Een kunst- en cultuurhistorisch onderzoek naar het sublieme in representaties van vuurwerkspektakels in de achttiende eeuw.

Abstract

Een bekend filosofisch werk van Edmund Burke: A Philosophical Enquiry into the Origin of Our Ideas of the Sublime and the Beautiful (1757) behandelt een debat over esthetiek, waarbij ‘het sublieme’ een belangrijke rol speelt. Burke past zijn ideeën over het sublieme op verschillende aspecten toe en hierbij wordt ook vuurwerk in zijn tekst genoemd. Kevin Salatino legde in zijn Incendiary Art: The Representation of Fireworks in Early Modern Europe (1997) een connectie tussen representaties van vuurwerk en het sublieme. In dit onderzoek zal dit verband verder worden uitgewerkt aan de hand van verschillende prenten, waarbij de nadruk ligt op vier prenten die een vuurwerk weergeven ter ere van het herstelde stadhouderschap van Willem IV in het jaar 1747. Deze gebeurtenis bood gelegenheid tot het organiseren van vuurwerkspektakels en illuminaties in de Republiek der Nederlanden. Eén van deze vuurwerkspektakels vond plaats in Utrecht, waar een vuurwerktempel werd opgericht met een propagandistisch iconografisch beeldprogramma. De afbeeldingen waarop deze manifestatie is weergegeven, verschillen in de manier waarop het vuurwerk gerepresenteerd wordt. In met name één van deze vier vuurwerkprenten lijkt de weergave van de ‘sublieme’ emotie een beduidende rol te spelen. Dit veronderstelt dat in het midden van de achttiende eeuw de aandacht voor het sublieme deel is gaan uitmaken van de weergave van vuurwerken in de beeldende kunst. De verbeelding van vuurwerk verschuift na het midden van de achttiende eeuw en wordt in plaats van intellectueel beschrijvend meer en meer een weergave van sublieme emotie.